វិភាគអន្តរជាតិ៖ តើ NATO នឹងទទួលយកអ៊ុយក្រែន ក្នុងកិច្ចប្រជុំ នៅលីទុយអានី ឬ?

ដោយ៖ ម៉ម សុគន្ធ | ថ្ងៃចន្ទ ទី៣ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៣ ទស្សនៈ-នយោបាយ 268

(វ៉ាស៊ីនតោន)៖ មេដឹកនាំនៃប្រទេសទាំង៣១ ជាសមាជិកបក្សសម្ព័ន្ធយោធា NATO នឹងត្រូវជួបប្រជុំគ្នាក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលដែលនឹងចាប់ផ្ដើមពីថ្ងៃទី១១ ដល់ថ្ងៃទី១២ ខែកក្កដានេះ នៅឯទីក្រុងវីលនីញូស (Vilnius) ប្រទេសលីទុយអានី។ កិច្ចប្រជុំកំពូលនេះកើតមានឡើងនៅចំពេលវេលាដ៏សំខាន់មួយសម្រាប់ NATO និងសន្តិសុខអឺរ៉ុប ខណៈសង្រ្គាមនៅអ៊ុយក្រែនបានឈានចូលដល់ដំណាក់កាលដ៏សំខាន់នៃប្រតិបត្តិការវាយបករបស់អ៊ុយក្រែន និងការកើនឡើងអស្ថិរភាពនៅរុស្ស៉ី។

នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំកំពូលនៅឯទីក្រុងម៉ាឌ្រីដ ប្រទេសអេស្ប៉ាញ កាលពីឆ្នាំ២០២២ សម្ព័ន្ធមិត្ត NATO ទាំងអស់បានឯកភាពគ្នាលើគោលការណ៍យុទ្ធសាស្ត្រថ្មីមួយ ដែល ចាត់ទុករុស្ស៉ីជា «ការគំរាមកំហែងដោយផ្ទាល់» ព្រមទាំងបានដាក់ចេញយុទ្ធសាស្ត្រថ្មីមួយ ក្នុងការពង្រឹងសមត្ថភាពយោធាសំដៅកំញើញទប់ស្កាត់ការឈ្លានពានរបស់ រុស្ស៉ីប្រឆាំងនឹងប្រទេសជាសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់ខ្លួន។ ប៉ុន្តែ កិច្ចប្រជុំក្នុងទីក្រុងវីលនីញូស នៅសប្ដាហ៍ក្រោយនេះ រឿងមួយដែលគេកំពុងតាមដានបំផុត នោះគឺ «សមាជិកភាព NATO របស់អ៊ុយក្រែន នឹងទៅជាយ៉ាងណា»?

* តើអ៊ុយក្រែន នឹងចូល NATO ក្នុងទីក្រុងវីលនីញូស?

បើទោះបីជាអ៊ុយក្រែនបានដាក់ពាក្យស្នើសុំចូលជាសមាជិក NATO ជាផ្លូវការ កាលពីឆ្នាំ២០២២ក៏ដោយ ក៏គ្រប់ភាគីទាំងអស់ រួមទាំងលោក វ៉ូឡូឌីមៀ ហ្សេលេនស្គី ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន សុទ្ធតែមើលឃើញថាអ៊ុយក្រែននឹងមិនអាចក្លាយជាសមាជិក NATO បាននោះទេ ដរាបណាសង្រ្គាមមិនទាន់បញ្ចប់។ ក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានមួយ កាលពីថ្ងៃទី២៨ ខែមិថុនាកន្លងទៅ លោក ហ្សេលេនស្គី បានគូសបញ្ជាក់ដូច្នេះថា «ខ្ញុំសូមកត់សម្គាល់ជាថ្មីថា…យើងដឹងច្បាស់ថាអំឡុងសង្រ្គាម យើងនឹងមិនអាច ក្លាយជាសមាជិក NATO បានឡើយ ប៉ុន្តែយើងត្រូវតែមានជំនឿចិត្តថានៅក្រោយសង្រ្គាមបញ្ចប់ យើងនឹងក្លាយជាសមាជិក NATO»។

ដូច្នេះ អ្វីដែលអ៊ុយក្រែនចង់បាននៅពេលនេះ នោះគឺចង់ឱ្យសម្ព័ន្ធមិត្ត NATO បញ្ជូនសារមួយយ៉ាងរឹងមាំថាសមាជិកភាពរបស់ខ្លួន កំពុងដំណើរការទៅមុខ។ តែយ៉ាងណា ក៏ដោយ បណ្ដាប្រទេសជាសមាជិក NATO ទាំងអស់មិនមានគោលជំហររួម លើអ្វីដែលពួកគេអាចផ្ដល់ឱ្យអ៊ុយក្រែន ក្នុងទីក្រុងវីលនីញូសនោះទេ។ បណ្ដាប្រទេសដែល មានការប្រុងប្រយ័ត្នខ្ពស់បំផុតដូចជាសហរដ្ឋអាមេរិក អាល្លឺម៉ង់ និងបណ្ដាប្រទេសអឺរ៉ុបខាងត្បូង មានការព្រួយបារម្ភដោយខ្លាចក្រែងថាសេចក្ដីប្រកាសក្នុងទីក្រុង ប៊ុយការ៉េស ឆ្នាំ២០០៨ អាចនឹងកើតឡើងជាថ្មី ពោលគឺជាពេលដែលអ៊ុយក្រែន និងហ្ស៊កហ្ស៉ីទទួលបានពាក្យសន្យាផ្ដល់សមាជិកភាព ដោយមិនមានជំហានជាក់ស្ដែង អ្វីសោះ ហើយបន្ទាប់ពីនោះ រុស្ស៉ីបានបង្កសង្រ្គាមលើប្រទេសទាំង២នេះ។

ចំណែក បណ្ដាប្រទេសដែលមាននិន្ននាការប្រឆាំងរុស្ស៉ីដូចជារដ្ឋទាំង៣ក្នុងតំបន់បាល់ទិក (អេស្ដូនី ឡេតូនី និងលីទុយអានី) រួមទាំងប៉ូឡូញ និងបណ្ដាប្រទេសក្នុងតំបន់ អឺរ៉ុបកណ្ដាល យល់ថាអ៊ុយក្រែនបានបង្ហាញ NATO ពីគុណតម្លៃ និងសមត្ថភាពនៅលើសមរភូមិ ហើយការកើនឡើងនៃសមត្ថភាពយោធារបស់អ៊ុយក្រែន គឺអាចជួយដល់ បក្សសម្ព័ន្ធយោធាលោកខាងលិចមួយនេះ ក្នុងការទប់ស្កាត់ការឈ្លានពានរបស់រុស្ស៉ីនៅពេលអនាគត។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ប្រទេសទាំងនេះក៏បានបញ្ជាក់ច្បាស់ៗ ផងដែរថា ការស្ទាក់ស្ទើរណាមួយ វាមានន័យស្មើ «នឹងការផ្ដល់អំណាចវេតូដល់រុស្ស៉ី» ជំទាស់នឹងសមាជិកភាព NATO របស់អ៊ុយក្រែន។

បើតាមក្រុមអ្នកវិភាគ លទ្ធផលដែលគេអាចរំពឹងបានពីប៉ូលទាំង២ ដែលក្នុងនោះសម្ព័ន្ធមិត្តខ្លះដូចជាចក្រភពអង់គ្លេស បារាំង និងបណ្ដាប្រទេសអឺរ៉ុបខាងជើង អាចនឹងដើរ បានឆ្ងាយជាងសេចក្ដីប្រកាសក្នុងទីក្រុង ប៊ុយការ៉េសឆ្នាំ២០០៨ ប៉ុន្តែ មិនមែនជាការទទួលយកអ៊ុយក្រែនជាសមាជិក NATO ឡើយ។ ជាឧទាហរណ៍៖ លោក ម៉ាក្រុង ប្រធានាធិបតីបារាំង បាននិយាយហើយថាអ៊ុយក្រែនគួរតែទទួលបានការផ្ដល់ជូននូវ «ផ្លូវ» ឆ្ពោះទៅរកសមាជិកភាព ស្របពេលរដ្ឋមន្ត្រីការបរទេសអង់គ្លេស លោក James Cleverly បញ្ជាក់ថាទីក្រុងឡុងដ៍ នឹងគាំទ្រដល់នីតិវិធីពន្លឿនការចូលរួមរបស់អ៊ុយក្រែនក្នុង NATO។ ដើម្បីបញ្ចៀសកុំឱ្យសេចក្ដីប្រកាសក្នុងទីក្រុង ប៊ុយការ៉េស កើតឡើងជាថ្មី កិច្ចព្រមព្រៀងណាមួយក្នុងទីក្រុងវីលនីញូស ត្រូវតែសម្រេចឱ្យបាននូវលទ្ធផលជាក់ស្ដែង។ អគ្គលេខាធិការអង្គការ NATO លោក Jens Stoltenberg ធ្លាប់បានប្រកាសពីគោលបំណងរៀបចំកិច្ចប្រជុំក្រុមប្រឹក្សា NATO-អ៊ុយក្រែនជាលើកដំបូងក្នុងទីក្រុងវីលនីញូស ដោយមានការចូលរួមពីលោក ហ្សេលេនស្គី។

ជំហានជាក់ស្ដែងមួយទៀត គឺការលើកលែង ឬលុបចោលការតម្រូវឱ្យអ៊ុយក្រែន បំពេញទាំងស្រុងនូវផែនការសកម្មភាពសមាជិកភាព ឬ MAP (Membership Action Plan) ដូចដែលពួកគេបានលើកលែងចំពោះដំណើរការសុំចូល NATO របស់ហ្វាំងឡង់ និងស៊ុយអែត។

* តើអ៊ុយក្រែន នឹងទទួលបាន «ការធានាសន្តិសុខ» ដែរទេ?

ការជជែកដេញដោលពីការផ្ដល់ «ការធានាសន្តិសុខ» ឬក៏ផ្ដល់ការធានាសម្រាប់អ៊ុយក្រែនប្រឆាំងនឹងការឈ្លានពានថ្មីណាមួយរបស់រុស្ស៉ី នៅពេលអនាគត ក៏នឹងក្លាយជា របៀបវារៈមួយដ៏សំខាន់នៅឯកិច្ចប្រជុំកំពូលក្នុងទីក្រុងវីលនីញូសដែរ។ អ៊ុយក្រែន អាចនឹងស្វែងរកការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវអនុស្សាណៈនៃការយោគយល់គ្នា (MOU) ទីក្រុងប៊ុយដាប៉ែស ឆ្នាំ១៩៩៤ ដែលបានផ្ដល់ «ការធានាសន្តិសុខ» ថា «ទាំងរុស្ស៉ី ចក្រភពអង់គ្លេស ឬក៏សហរដ្ឋអាមេរិក មិនអាចប្រើប្រាស់កម្លាំងយោធាប្រឆាំងនឹង អ៊ុយក្រែនបាននោះទេ ក្រោយទីក្រុងកៀវយល់ព្រមបោះបង់ចោលអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ»។

លោក ហ្សេលេនស្គី ធ្លាប់បានបញ្ជាក់ថាលោកមិនមែនមើលឃើញថា «ការធានាសន្តិសុខ» គឺជាការជំនួសឱ្យសមាជិកភាព NATO នោះទេ ប៉ុន្តែការធានាសន្តិសុខ គឺជារឿងចាំបាច់មួយដែរ។ ការធានាសន្តិសុខថ្មីចុងក្រោយបំផុតដែលគេបានឃើញ នោះគឺការធានាសន្តិសុខគ្នាទៅវិញទៅមកដែលចក្រភពអង់គ្លេសបានផ្ដល់ឱ្យហ្វាំងឡង់ និងស៊ុយអែត អំឡុងនីតិវិធីស្នើសុំចូលជាសមាជិក NATO នៃប្រទេសទាំង២។ ជុំវិញការធានាសន្តិសុខនេះដែរ ចក្រភពអង់គ្លេស រួមជាមួយអាល្លឺម៉ង់ បារាំង និងសហរដ្ឋអាមេរិក ក៏បានពិចារណាហើយដែរលើ «ការផ្ដល់ការធានារួមមួយ» ដោយផ្ដោតលើការផ្ដល់ជំនួយយោធារយៈពេលវែងសម្រាប់អ៊ុយក្រែន។

ក៏ប៉ុន្តែ មិនមាន «កង់សង់ស៊ីស» ច្បាស់លាស់ថា «តើការធានាបែបណា» ដែលសម្ព័ន្ធមិត្តរបស់អ៊ុយក្រែនចង់ផ្ដល់ឱ្យទីក្រុងកៀវ នៅក្រៅ NATO នោះទេ ខណៈ នាយករដ្ឋមន្ត្រីអេស្ដូនី លោកស្រី Kaja Kallas យល់ថាការធានាសន្តិសុខដែលអាចដំណើរការយ៉ាងពិតប្រាកដ គឺមានតែនៅក្នុង NATO តែមួយគត់៕