English(វីដេអូ) ខ្លឹមសារប្រសាសន៍របស់ ឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ បកស្រាយពីមូលហេតុនៃសេចក្តីស្នើច្បាប់ធម្មនុញ្ញ ស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣ នៅសម័យប្រជុំព្រឹទ្ធសភាជាវិសាមញ្ញ នីតិកាលទី៥
ខ្លឹមសារប្រសាសន៍របស់ ឯកឧត្តម កើត រិទ្ធ ឧបនាយករដ្ឋមន្ត្រី រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌ បកស្រាយពីមូលហេតុនៃសេចក្តីស្នើច្បាប់ធម្មនុញ្ញ ស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣ នៅសម័យប្រជុំព្រឹទ្ធសភាជាវិសាមញ្ញ នីតិកាលទី៥
(ថ្ងៃទី១៤ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៥)
ខ្ញុំបាទសូមគោរព សម្តេចអគ្គមហាសេនាបតីតេជោ ហ៊ុន សែន ប្រធានព្រឹទ្ធសភានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាទីគោរព ដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត
សូមគោរពឯកឧត្តមអនុប្រធានព្រឹទ្ធសភាទី១ ឯកឧត្តមអនុប្រធានព្រឹទ្ធសភាទី ២ នៃប្រធានព្រឹទ្ធសភានៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាទីគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់
ទូលបង្គំ សូមថ្វាយបង្គំសម្តេចព្រះរាជបុត្រី ព្រះអនុជ ព្រះអង្គម្ចាស់ និងសូមគោរព ឯកឧត្តម លោកជំទាវ ជាសមាជិកសមាជិការនៃព្រឹទ្ធសភាដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម!
ដោយទទួលបានការអនុញ្ញាតដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ពី សម្តេចតេជោ ប្រធានព្រឹទ្ធសភា ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមគោរពអនុញ្ញាតជម្រាបជូនបន្ថែមពីលើអ្វីដែល ឯកឧត្តម អង្គវង្ស វឌ្ឍនា ប្រធានគណៈកម្មការនិតិកម្ម និងយុត្តិធម៌ នៃរដ្ឋសភា និងជាតំណាងក្រុមតំណាងរាស្ត្រហត្ថលេខី ដែលបានរាយការណ៍ជូនអង្គព្រឹទ្ធសភា ដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមមុននេះបន្តិច ទូលបង្គំខ្ញុំបាទ សូមគូសរំលេចបន្ថែម ជូននូវចំណុចសំខាន់ៗមួយចំនួនជូនអង្គព្រឹទ្ធសភាដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមដូចតទៅ៖
ទី១- អំពីដំណើរការនៃការធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣៖
ដូច ឯកឧត្តម អង្គវង្ស វឌ្ឍានា បានលើកឡើងមុននេះបន្តិច និងដូចដែលតំណាងក្រុមនីមួយៗបានលើកឡើងមុននេះ យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើង មាត្រា១៥៣ថ្មី បានចែងថា មានតែឥស្សរជនជាន់ខ្ពស់របស់ជាតិតែ៣រូបប៉ុណ្ណោះ ដែលមានសិទ្ធិផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ទី១៖ ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ជាទីគោរពសក្ការៈដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់បំផុត ទី២៖ នាយករដ្ឋមន្ត្រី និង ទី៣៖ ប្រធានរដ្ឋសភា តាមសេចក្តីស្នើសុំពីតំណាងរាស្ត្រយ៉ាងតិច ១/៤។
លើកនេះ ជាវិសោធនកម្មលើកទី១១ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ វិសោធនកម្ម ១០ លើកកន្លងមក ការផ្តើមគំនិតធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពេលខ្លះចេញមកពីខាងរដ្ឋសភា ឯពេលខ្លះគឺចេញមកពីរាជរដ្ឋាភិបាល។ នេះជាលើកទី១ នៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រច្បាប់របស់កម្ពុជាដែលការធ្វើវិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ គឺជាគំនិតផ្តើមរួមគ្នារវាងនាយករដ្ឋមន្ត្រី និង សម្តេចប្រធានរដ្ឋសភា។ ដូច ឯកឧត្តម អង្គវង្ស វឌ្ឍានា បានលើកជូន មុននេះបន្តិច វិសោធនកម្មលើកទី១១នេះ មានលក្ខណពិសេសខុសពីវិសោធនកម្ម១០លើកកន្លងមក ក្រៅពីការធ្វើសកម្មភាពរួមគ្នារវាងរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា លើកនេះ ក៏ជាលើកទី១ ដែលតំណាងរាស្ត្រទាំង ១២៥ រូប មានន័យថា១០០% នៅក្នុងរដ្ឋសភា បានធ្វើសេចក្តីស្នើសុំធ្វើវិសោធនកម្ម តាមរយៈប្រធានរដ្ឋសភា។ កន្លងទៅ សេចក្តីស្នើសុំដើម្បីធ្វើច្បាប់នានា តំណាងរាស្ត្រមិនដែលមាន១២៥នោះទេ លើកនេះលើកទី១។
ប៉ុន្តែដោយលក្ខណៈពិសេសដោយឡែក គឺថា ក៏ជាលើកទី១ដែរ ដែលតំណាងរាស្ត្រពីគ្រប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់ក្នុងរដ្ឋសភា មានការឯកភាពជានយោបាយ ដើម្បីស្នើសុំធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣ បើកផ្លូវឱ្យមានក្រមខណ្ឌច្បាប់ក្នុងការដកសញ្ជាតិពីពលរដ្ឋខ្មែរ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលឃុបឃិតជាមួយបរទេស ក្បត់ជាតិឯង ឬធ្វើសកម្មភាពប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ផលប្រយោជន៍ស្នូលរបស់ប្រទេសជាតិ និងប្រជាជន។
ការធ្វើសកម្មភាពជាធ្លុងមួយរួមគ្នាជាលើកទី១ បែបនេះ យើងមិនដែលឃើញទេ ប៉ុន្តែក៏យើងបានឃើញថា ហេតុអ្វីបានជាពេលនេះច្បាប់មួយនេះមានលក្ខណៈពិសេស ហើយមានការគាំទ្រគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ លើទិដ្ឋភាពនយោបាយ សម្រាប់ការផ្តួចផ្តើមគំនិតធ្វើវិសោធនកម្ម ក៏ដូចជាការអនុម័ត?
ឯកឧត្តម អង្គវង្ស វឌ្ឍានា បានបញ្ជាក់ជូន មូលហេតុនៅទីនេះ គឺមាន៣ធំៗ៖
មូលហេតុធំទី១- ច្បាប់នេះបានបញ្ជាក់នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងហេតុ ការរៀបចំច្បាប់នេះគឺធ្វើឡើងគ្មានអ្វីក្រៅពីការបន្សុទ្ធនូវទឹកចិត្តស្នេហាជាតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ចំពោះជាតិមាតុភូមិរបស់ខ្លួនទេ។ ក្នុងសេចក្តីថ្លែងហេតុ បានបញ្ជាក់ច្បាស់ ការធ្វើសេចក្តីស្នើសុំវិសោធនកម្មនេះ គឺដើម្បីលើកកម្ពស់ឧត្តមគតិជាតិ មនសិការស្នេហាជាតិ និងសេចក្តីស្មោះត្រង់ឥតងាករេ ចំពោះជាតិមាតុភូមិ និងប្រជាជនកម្ពុជា។ ដូច្នេះហើយច្បាប់នេះ ត្រូវបានចាត់ទុកជាឧបករណ៍គតិយុត្តមួយរបស់រដ្ឋ ដើម្បីការពាររដ្ឋប្រឆាំងជាមួយពលរដ្ឋដែលឃុបឃិតជាមួយបរទេសប្រព្រឹត្តនូវអំពើក្បត់ជាតិ ឬធ្វើសកម្មភាពដែលប៉ះពាល់ធ្ងនធ្ងរដល់ផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសជាតិ។ នេះគឺជាហេតុផលធំទី១។
ហេតុផលធំទី២- គឺរដ្ឋធម្មនុញ្ញបានចែងច្បាស់ណាស់ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប ត្រូវតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ហើយនិងមិនត្រូវធ្វើសកម្មភាពណាមួយ ទោះដោយផ្ទាល់ក្តី ដោយប្រយោលក្តី នាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍ប្រទេសជាតិ និងប្រជាជនកម្ពុជា គឺមានចែងនៅក្នុងមាត្រា ៤៩ថ្មី គឺមានចែងច្បាស់នូវអ្វីដែលជាកាតព្វកិច្ចរបស់ពលរដ្ឋ។ ម្យ៉ាងទៀត ការធ្វើវិសោធនកម្មលើកនេះ ក៏ជាការចូលរួមចំណែកសំខាន់នៅក្នុងការប្រឆាំងនឹងការជ្រៀតជ្រែងចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងរបស់កម្ពុជា ដូចមានចែងក្នុងមាត្រា ៥៣ថ្មីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ដូច្នេះការធ្វើសកម្មភាពរួមគ្នាបែបនេះ យើងឃើញជាលើកទី១ ប៉ុន្តែមូលហេតុនៃការធ្វើវិសោធនកម្មនេះ គឺមានមូលហេតុដ៏ធំមួយ ដើម្បីបង្កើតច្បាប់ការពាររដ្ឋ។ ក្នុងនេះយើងអាចដាក់ជាសំនួរថា ធ្វើច្បាប់មួយ ដើម្បីក្រើនរំលឹកជាប់ជាប្រចាំឱ្យពលរដ្ឋរបស់ខ្លួនមានទឹកចិត្តស្នេហាជាតិដ៏ស្មោះត្រង់ចំពោះជាតិ មានមនសិការស្នេហាជាតិជាប់ជានិច្ចចំពោះជាតិ តើច្បាប់នេះបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ជាតិដែរឬទេ? ខ្ញុំគិតថានេះហើយ គឺជាមូលហេតុដែលនៅពីក្រោយការធ្វើសកម្មភាពរួមគ្នារវាងស្ថាប័នរដ្ឋសភា និងស្ថាប័នរាជរដ្ឋាភិបាលរវាងតំណាងរាស្ត្រនៃគ្រប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់ដែលមាននៅក្នុងរដ្ឋសភា នេះជាចំណុចទី១ ដែល ទូលបង្គំខ្ញុំបាទ សុំគោរពរាយការណ៍ជូនអង្គព្រឹទ្ធសភាអំពីមូលដ្ឋាននៃការរៀបចំនេះ។
នៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើង រាល់វិសោធនកម្មទាំងអស់ គឺដាច់ខាតត្រូវតែគោរពនូវគោលការណ៍នៃការធ្វើវិសោធនកម្ម ជាពិសេសមិនត្រូវបំពានលើចំណុចហាមឃាត់ដែលមានចែងក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ ស្ថាប័នរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា បានធ្វើលិខិតរួមគ្នាថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ ជាទីសក្ការៈគោរពដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ដើម្បីព្រះអង្គទ្រង់មានពិគ្រោះមតិពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ហើយក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ ក៏បានបញ្ជាក់ជូនហើយថា វិសោធនកម្មលើកនេះ គឺថាមិនប៉ះពាល់ទៅនឹងគោលការណ៍គ្រឹះរបស់រដ្ឋធម្មនុញ្ញដែលក្នុងនោះហាមឃាត់មាន ២ចំណុចធំ៖ ទី១- មិនត្រូវធ្វើឱ្យប៉ះពាល់របបរាជានិយមអាស្រ័យរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងរបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស និងទី២- មិនត្រូវធ្វើក្នុងពេលដែលប្រទេសជាតិស្ថិតនៅក្នុងភាពអាសន្ន។ ក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ បានបញ្ជាក់ថា វិសោធនកម្មមាត្រា ៣៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញនេះ អាចធ្វើទៅបាន ដោយសារមិនបានបំពានទៅលើអ្វីដែលជាចំណុចហាមឃាត់ក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។
ចំណុចទី២- អំពីមូលដ្ឋានក្នុងការរៀបចំនូវសេចក្តីស្នើច្បាប់ធម្មនុញ្ញស្តីពីវិសោធនកម្មមាត្រា ៣៣នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ
ដើម្បីរៀបចំនូវសេចក្តីស្នើច្បាប់មួយនេះ គឺយើងបានធ្វើការសិក្សាលើមូលដ្ឋាន ៣ រួមមាន៖
ទី១- មូលដ្ឋានច្បាប់ជាតិ
ទី២- មូលដ្ឋានច្បាប់អន្តរជាតិ និង
ទី៣- មូលដ្ឋានច្បាប់នៃបណ្តារដ្ឋ និងបណ្តាប្រទេសធំៗនៅក្នុងពិភពលោក
យោងតាមការសិក្សាស្រាវជ្រាវសម្រាប់ច្បាប់ជាតិរបស់យើង គឺថានេះមិនមែនជារឿងថ្មីទេ ដោយសារក្នុងសម័យសង្គមរាស្រ្តនិយម គឹមានច្បាប់នេះរួចទៅហើយ យើងមានទាំងក្រមរដ្ឋប្បវេណីនៅឆ្នាំ១៩២០ ដែលត្រូវវិសោធនកម្មនៅឆ្នាំ១៩៥៩ ដែលចែងអំពីការដកសញ្ជាតិនៅក្នុងករណីទាំង ៧ករណី ហើយបន្ទាប់មកឆ្នាំ១៩៦៨ យើងមានច្បាប់ស្តីពីការបាត់សញ្ជាតិដែលអនុញ្ញាតឱ្យតុលាការដកសញ្ជាតិខ្មែរពីពលរដ្ឋខ្មែរ ដែលប្រព្រឹត្តនូវបទឧក្រិដ្ឋថ្នាក់ទី១ ចំនួន ៣ប្រភេទ រួមមាន៖
ទី១- បទវិទ្ធង្សនា
ទី២-បទក្បត់ជាតិ និង
ទី៣- អំពើធ្វើឱ្យមានការប្រទូសរ៉ាយទៅនឹងការសុខសាន្តរបស់រដ្ឋទាំងខាងក្នុងរដ្ឋ ទាំងខាងក្រៅរដ្ឋ ដូចនេះច្បាប់កាលពីសម័យសង្គមមានរួចជាហើយ។ ទី២- យើងក៏ស្រាវជ្រាវក្នុងច្បាប់បច្ចុប្បន្នដែលមានមូលដ្ឋាន ២ ដែលត្រូវយកមកគិតពិចារណា៖
ទី១- ធំជាងបំផុត គឺមាត្រា ៤៩ថ្មីនៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដែលចែងដាក់កាតព្វកិច្ចឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូបត្រូវតែតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ហើយក៏មិនត្រូវធ្វើសកម្មភាពណាមួយ ទោះដោយផ្ទាល់ក្តី ទោះដោយប្រយោលក្តី នាំឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍របស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា និងប្រជាជនខ្មែរឡើយ នេះគឺជាមូលដ្ឋានធំជាងគេ។
មូលដ្ឋានធំទី២ គឺនៅក្នុងច្បាប់សញ្ជាតិរបស់យើង សញ្ជាតិជាគោលការណ៍ច្បាប់ គឺអាចទទួលបានតាមវិធី៣យ៉ាង៖
ទី១- គឺការទទួលសញ្ជាតិពីកំណើត ហើយកម្ពុជា បានអនុម័តយក «ច្បាប់ឈាម» មានន័យថា កូនដែលកើតចេញទេពីឪពុកឬម្តាយដែលមានសញ្ជាតិខ្មែរ កូននោះទទួលបានសញ្ជាតិខ្មែរពីកំណើត។ យើងអត់អនុម័តយក «ច្បាប់ដី» ទេ មិនមែនគ្រប់បុគ្គលទាំងអស់ដែលកើតលើទឹកដីព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា មានសញ្ជាតិខ្មែរដោយស្វ័យប្រវត្តិទេ។
ទី២- គឺសញ្ជាតិតាមរយៈការទាមទារ គឺជាសិទ្ធិមួយដែលច្បាប់យើងអនុញ្ញាតឱ្យបុរស ឬស្រ្តីដែលរៀបអាពាហ៍ពិពាហ៍ជាមួយបុរស ឬស្រ្តីខ្មែរ មានសិទ្ធិដើម្បីទាមទារសញ្ជាតិខ្មែរបាន ជាសិទ្ធិមួយ។
ទី៣- ជាការសុំសញ្ជាតិដែលយើងហៅថាសញ្ជាតូបនីយកម្ម មានន័យថា ជនបរទេសគ្រប់រូប នៅពេលបំពេញលក្ខខណ្ឌតាមច្បាប់ អាចស្នើសុំសញ្ជាតិបាន ប៉ុន្តែពុំមែនជាសិទ្ធិនោះទេ ហើយរដ្ឋមានឆន្ទានុសិទ្ធិក្នុងការសម្រេចផ្តល់ជូនឬមិនផ្តល់ជូន។
យោងតាមច្បាប់សញ្ជាតិរបស់យើង យើងបានកំណត់ថា បុគ្គលគ្រប់រូបដែលមានសញ្ជាតិខ្មែរ គឺជាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ សញ្ជាតិគឺជាចំណងផ្លូវច្បាប់ ចំណងខាងនយោបាយ ចំណងខាងវប្បធម៌ ចំណងខាងសង្គមដែលចងភ្ជាប់បុគ្គលមួយរូបទៅនឹងរដ្ឋមួយ។
យោងតាមច្បាប់សញ្ជាតិ អ្នកដែលចូលតាមសញ្ជាតូបនីយកម្មទទួលសញ្ជាតិ តាមរយៈការទាមទារសញ្ជាតិ មានកាតព្វកិច្ចធំមួយ មុនពេលដែលអាចក្លាយទៅជាពលរដ្ឋខ្មែរ គឺការធ្វើសច្ចាប្រណិធាន។ ច្បាប់របស់យើងបានកំណត់ឱ្យជនបរទេស ដែលទទួលបានសញ្ជាតិតាមព្រះរាជក្រឹត្យ ត្រូវធ្វើសម្បថនៅចំពោះមុខតុលាការកំពូល ហើយខ្លឹមសារនៃសម្បថ គឺពុំមានអ្វីក្រៅពីការបង្ហាញនូវភក្តីភាពស្មោះត្រង់ឥតងាករេចំពោះជាតិ និងការប្តេជ្ញាចិត្តការពារជាតិមាតុភូមិ និងប្រជាជនកម្ពុជាឡើយ។
ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមអាននូវខ្លឹមសារសម្បថដែលមានចែងនៅក្នុងច្បាប់សញ្ជាតិ និងអនុក្រឹត្យទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់សញ្ជាតិដូចតទៅ៖ «ខ្ញុំសូមសច្ចាជាឱឡារិកថា ខ្ញុំមានភក្តីភាព និងសេចក្តីស្នេហាចំពោះជាតិមាតុភូមិកម្ពុជារបស់ខ្ញុំ ហើយប្តេជ្ញាធ្វើពលីកម្មគ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីការពារ និងគោរពរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ទាំងក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នទាំងក្នុងពេលអនាគត។ ខ្ញុំសូមប្តេជ្ញាជាឱឡារិកថា នឹងតាំងខ្លួនជាពលរដ្ឋខ្មែរដ៏ល្អ ហើយហ៊ានលះបង់គ្រប់បែបយ៉ាង ដើម្បីចូលរួមចំណែកក្នុងការការពារខឿនឯករាជ្យជាតិ អធិបតេយ្យជាតិ បូរណភាពទឹកដី សន្តិភាព ស្ថិរភាព សន្តិសុខ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចសង្គម ព្រមទាំងការលើកកម្ពស់កិត្យានុភាពនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាទំាងក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នទាំងក្នុងពេលអនាគត»។
សំណួររបស់យើងក្នុងពេលនេះគឺថា នៅពេលដែលពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប មិនគោរពកាតព្វកិច្ចជាពលរដ្ឋតាមមាត្រា៤៩ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ពលរដ្ឋខ្មែរដែលទទួលសញ្ជាតិតាមសញ្ជាតូបនីយកម្ម ឬការទាមទារ ក្បត់នូវពាក្យសម្បថរបស់ខ្លួន តើអ្វីដែលជាទណ្ឌកម្មរបស់រដ្ឋចំពោះពលរដ្ឋនោះ?
សម្រាប់ម៉ោងនេះ ពេលនេះ ច្បាប់សញ្ជាតិរបស់យើង បើកច្រកសម្រាប់ការចូលសញ្ជាតិ ប៉ុន្តែគ្មានច្រកសម្រាប់ដកសញ្ជាតិទេទោះបីជាអ្នកនោះបានប្រព្រឹត្តខុសក៏ដោយ។ ការរៀបចំច្បាប់មួយនេះ គឺដើម្បីបំពេញបន្ថែមទៅឱ្យអ្វីដែលជាកង្វះខាតនៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន នៅក្នុងប្រព័ន្ធច្បាប់របស់កម្ពុជា។ ការធ្វើច្បាប់មួយដែលអនុញ្ញាតឱ្យជាតិ អាចដកចេញនូវពលរដ្ឋដែលក្បត់ជាតិចេញពីជាតិរបស់ខ្លួន គឺជារឿងសមស្របបំផុតដែលបានអនុវត្តន៍មិនមែនតែនៅកម្ពុជាទេ គឺនៅលើបណ្តាប្រទេសភាគច្រើននៅក្នុងពិភពលោក។
បន្ថែមពីនេះ យើង បានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវទៅលើអ្វីដែលជាមូលដ្ឋានច្បាប់អន្តរជាតិ ហើយនិងទៅលើអ្វីដែលជាច្បាប់នៃបណ្តាប្រទេសធំៗនៅក្នុងពិភពលោក។ ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមអនុញ្ញាតគោរពរាយការណ៍ជូនសម្តេចតេជោប្រធាន និងអង្គប្រជុំព្រឹទ្ធសភា ដ៏ឧត្តុង្គឧត្តម មេត្តាជ្រាបថា មកដល់ម៉ោងនេះ អត្ថបទសន្ធិសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិមានពីរធំជាងគេក្នុងលោករបស់ UN៖
ទី១- គឺសេចក្តីប្រកាសជាសកលស្តីពីសិទ្ធិមនុស្សឆ្នាំ១៩៤៨ និង
ទី២-គឺកតិកាសញ្ញាស្តីពីសិទ្ធិពលរដ្ឋ និងសិទ្ធិនយោបាយឆ្នាំ១៩៦៦
ការសិក្សាស្រាវជ្រាវលើអត្ថបទអំពីសិទ្ធិគ្រឹះជាមូលដ្ឋានរបស់ពលរដ្ឋនេះ យើងបានបង្ហាញថា គ្មានមាត្រាណាមួយ គ្មានប្រការណាមួយ គ្មានបទប្បញ្ញតិ្តណាមួយ ដែលហាមឃាត់រដ្ឋមិនឱ្យធ្វើច្បាប់ដកសញ្ជាតិឡើយ ផ្ទុយទៅវិញការសិក្សាស្រាវជ្រាវយើងបានរកឃើញថា មានប្រទេសជាង១៥០ប្រទេស ក្នុងពិភពលោកបានបង្កើតឱ្យមានច្បាប់ក្នុងការដកសញ្ជាតិ។ ក្នុងនោះបណ្តាប្រទេសធំៗក្នុងលោក ដូចជា សហរដ្ឋអាម៉េរិក បារាំង អង់គ្លេស អាល្លឺម៉ង់ កាណាដា អូស្រ្តាលី សុទ្ធតែមានច្បាប់ស្តីពីការដកសញ្ជាតិ។ នៅអឺរ៉ុប ប្រទេសចំនួន១៨ មានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ នៅអាស៊ានយើង ក្នុងចំណោមប្រទេសទាំង១០ មាន ៩ប្រទេស មានច្បាប់ ដកសញ្ជាតិ មានតែកម្ពុជាមួយគត់ដែលពុំទាន់មានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ។
សំណួរសួរថា ហេតុអ្វីបានជាច្បាប់នៅតាមបណ្តាប្រទេសក្នុងលោក រៀបចំឱ្យមានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ? យើងបានសិក្សាអំពីមូលហេតុ គឺមានមូលហេតុសំខាន់ធំៗចំនួន៤ ដែលក្នុងនោះច្បាប់នីមួយៗកំណត់ជាមូលហេតុក្នុងការដកសញ្ជាតិ រួមមាន៖
ទី១- ការប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ស្ទើរតែក្លាយទៅជាលក្ខខណ្ឌរួមដែលរដ្ឋនីមួយៗដកសញ្ជាតិ ពីពលរដ្ឋ ដែលប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ
ទី២- អំពើដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់សន្តិសុខរបស់ជាតិ ដូចជា អំពើវិទ្ធង្សនា អំពើភេរវកម្ម ថ្មីៗកន្លងទៅនេះ ទាំង បារាំង ទាំងអង់គ្លេស បានសម្រេចដកសញ្ជាតិជាច្រើននៅក្នុងឆ្នាំ២០២៤-២០២៥ ដោយ សារតែពលរដ្ឋរបស់ខ្លួន បានចូលរួមនៅក្នុងក្រុមប្រយុទ្ធរបស់ក្រុមរដ្ឋអ៊ីស្លាមហៅថា ISIS។ គ្រាន់តែគេដឹង គេចាប់ផ្តើមរៀបចំដកសញ្ជាតិ ហើយកាដកសញ្ជាតិនោះ មិនធ្វើតាមនីតិវិធីរបស់តុលាការផង គេប្រើអំណាចនីតិប្រតិបត្តិ ដើម្បីហាមឃាត់ និងការពារសន្តិសុខរបស់រដ្ឋមួយ ការវិលត្រឡប់របស់ពលរដ្ឋដែលស្ថិតនៅ ក្នុងក្រុមភេរវកម្ម គឺមិនអនុញ្ញាតឱ្យចូលក្នុងស្រុក។ នេះមិនមែនជារឿងថ្មីទេ ជារឿងដែលយើងអាចស្រាវជ្រាវ បាននៅក្នុងអ៊ីនធឺណេត។
ទី៣- អំពើដែលបង្ហាញអំពីភាពមិនស្មោះត្រង់របស់ពលរដ្ឋ ឬការប្រកាសសច្ចាភក្តីភាពចំពោះរដ្ឋបរទេស ដូចជាពលរដ្ឋដែលគាត់ចូលទៅក្នុងការបម្រើកងទ័ពរបស់រដ្ឋបរទេស ដែលជាទូទៅស្ទើរតែគ្រប់ប្រទេស អាចសម្រេចដកសញ្ជាតិពីពលរដ្ឋនោះបាន ប្រសិនបើពលរដ្ឋនោះ មិនបានលាលែងពីក្របខណ្ឌការងារយោធានៅទីនោះដើម្បីចូលមកបម្រើប្រទេសជាតិឡើងវិញ។
ទី៤- រាល់អំពើដែលធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ផលប្រយោជន៍ស្នូលរបស់ប្រទេសជាតិនិងប្រជាជន គឺជាហេតុ ផលដ៏សំខាន់មួយនៅក្នុងការដកសញ្ជាតិ សម្រាប់កម្ពុជា គឺមាត្រា៤៩ថ្មី នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ។ យើងបានធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវ នៅលើច្បាប់ក្នុងពិភពលោក ជាពិសេសបណ្តាប្រទេសធំៗ។
ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ ក៏សុំឆ្លៀតយកឱកាសនេះ ដើម្បីថ្លែងឆ្លើយបំភ្លឺទៅលើអ្វីដែលក្រុមជ្រុលនិយមខ្លះ បានលើកឡើងថា ការធ្វើច្បាប់ដកសញ្ជាតិ គឺជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍។ សំណួរសួរថា បើសិនជាការធ្វើ ច្បាប់ដកសញ្ជាតិ គឺជាអំពើប្រល័យពូជសាសន៍ ចុះបណ្តាប្រទេសជាង១៥០ក្នុងលោក ដែលមានច្បាប់ដក សញ្ជាតិរួមទាំងប្រទេសអាម៉េរិក រួមទាំងបារាំង រួមទាំងអង់គ្លេស អាល្លីម៉ង់ កាណាដា អូស្រ្តាលី ដែលមានច្បាប់ដកសញ្ជាតិ សុទ្ធតែប្រទេសដែលប្រល័យពូជសាសន៍? ការលើកឡើងនោះ គឺជាការបំភ្លៃជាការបំភ័ន្ត ដើម្បីបំភ័យប្រជាជនតែប៉ុណ្ណោះ។
ចំណុចទី៣- គឺទាក់ទងជាមួយនឹងនីតិវិធី៖ ដើម្បីបង្កើតឱ្យមានក្របខណ្ឌច្បាប់ដកសញ្ជាតិខ្មែរពីពលរដ្ឋខ្មែរដែលគុបគិតជាមួយបរទេស ប្រព្រឹត្តអំពើក្បត់ជាតិ ឬធ្វើសកម្មភាពប៉ះពាល់ធ្ងន់ធ្ងរដល់ឧត្តមប្រយោជន៍ ជាតិ សម្រាប់កម្ពុជាត្រូវធ្វើជាពីរជំហ៊ាន រួមមាន៖
ទី១- ធ្វើវិសោធនកម្មមាត្រា៣៣ នៃរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីបើកផ្លូវឱ្យមានការរៀបចំក្របខណ្ឌច្បាប់សម្រាប់ ការដកសញ្ជាតិ ព្រោះមាត្រា៣៣បច្ចុប្បន្ន គឺបានចែងបិទផ្លូវពលរដ្ឋខ្មែរ សញ្ជាតិខ្មែរ មិនអាចត្រូវបានដកហូត ឡើយ។ ដូច្នេះ វិសោធនកម្មលើកនេះ គឺជាការបើកផ្លូវមួយដ៏សំខាន់ក្នុងការរៀបចំក្របខណ្ឌច្បាប់មួយ ដែល នឹងក្លាយជាឧបករណ៍គតិយុត្តរបស់រដ្ឋដើម្បីការពាររដ្ឋឱ្យបានរឹងមាំ និងស្ថិតស្ថេរ តាមរយៈការបន្សុទ្ធនូវទឹកចិត្តស្នេហាជាតិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប ក្រោមដំបូលតែមួយ គឺឧត្តមគតិជាតិខ្មែរដូចគ្នាតែមួយសម្រាប់ ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប។ នេះជាដំណាក់កាលទី១។ បន្ទាប់ពីច្បាប់ធម្មនុញ្ញនេះចូលជាធរមាន គឺយើងមាន ភាពចាំបាច់ក្នុងការរៀបចំវិសោធនកម្មនៅក្នុងច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិ។
ច្បាប់សញ្ជាតិយើងបច្ចុប្បន្ន ក្នុងជំពូកទី៧ ដែលចែងអំពីការបាត់បង់សញ្ជាតិ គឺមានចែងតែមួយគត់ អំពីការលះបង់សញ្ជាតិ ប៉ុន្តែមិនអាចចែងករណីទាំងឡាយដែលទាក់ទងទៅនឹងស្ថានភាព ដែលនាំទៅដល់ការដកសញ្ជាតិឡើយ។ ដូច្នេះ នៅពេលដែលច្បាប់វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញ មាត្រា៣៣ ចូលជាធរមាន យើងមានភាពចាំបាច់ក្នុងការធ្វើវិសោធនកម្ម ច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិ ឆ្នាំ២០១៨។
ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមគោរពរាយការណ៍ជូនសម្តេចប្រធាន និងអង្គប្រជុំព្រឹទ្ធសភា សម្តេចមហាបវរធិបតី នាយករដ្ឋមន្រ្តី នៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ក៏បានណែនាំឱ្យក្រសួងមហាផ្ទៃ ដឹកនាំរៀបចំកិច្ចការងារនេះរួចហើយ ហើយក្រសួងយុត្តិធម៌ បានចូលរួមយោបល់នៅក្នុងកិច្ចប្រជុំនានាទាក់ទងនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិ ក៏ដូចជាអនុក្រឹត្យទាក់ទងនឹងការអនុវត្តច្បាប់នេះផងដែរ។
ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ ក៏សូមអនុញ្ញាតគោរពរាយការណ៍ជូនផងដែរថា យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញរបស់យើង ច្បាប់សញ្ជាតិ ត្រូវបានចាត់ទុកជាច្បាប់អង្គការមួយ ដោយសារតែច្បាប់សញ្ជាតិ ត្រូវបានកំណត់ ក្នុងមាត្រា៣៣ ថា ការទទួលសញ្ជាតិ ការបាត់បង់សញ្ជាតិដោយរួមទាំងការដកសញ្ជាតិត្រូវកំណត់ដោយច្បាប់។ ដូច្នេះ ច្បាប់សញ្ជាតិ ដើម្បីទទួលបានការអនុម័តត្រូវឆ្លងកាត់នូវការត្រួតពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ។
ដោយឡែកយោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ បានចែងថា ទម្រង់នៃការអនុម័ត គឺមានតែពីរទេ គឺអនុម័តចំពោះរដ្ឋធម្មនុញ្ញ វិសោធនកម្មរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាដើម ច្បាប់ធម្មនុញ្ញនានាគឺត្រូវប្រើសំឡេង២ភាគ៣ ដោយឡែកសម្រាប់ច្បាប់ ទោះបីជាច្បាប់អង្គការ ឬក៏ច្បាប់ធម្មតា គឺត្រូវអនុម័តដោយសំឡេង៥០បូក១។ ប៉ុន្តែយ៉ាងណាក៏ដោយ ច្បាប់ស្តីពីវិសោធនកម្មច្បាប់ស្តីពីសញ្ជាតិរបស់យើងត្រូវចាត់ទុកជាច្បាប់អង្គការមួយដែលជាទូទៅមានតម្លៃខ្ពស់ជាងច្បាប់ធម្មតា ហើយត្រូវទទួលការត្រួតពិនិត្យធម្មនុញ្ញភាពពីក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ មុនពេលដែលច្បាប់នេះត្រូវបានប្រកាសឱ្យប្រើ។
ជាចុងក្រោយ ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមអនុញ្ញាតគោរពថ្លែងជូនជា លក្ខខណ្ឌចុងក្រោយ គឺទាក់ទងនឹងថា តើការដកសញ្ជាតិត្រូវធ្វើឡើងតាមលក្ខខណ្ឌបែបណា? ហើយត្រូវអនុវត្តនីតិវិធីបែបដូចម្តេច? ទាំងអស់នេះ គឺនឹងត្រូវឆ្លើយនៅក្នុងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្តីពីវិសោធនកម្មច្បាប់សញ្ជាតិនាពេលខាងមុខ ហើយក្រសួងយុត្តិធម៌ និងក្រសួងមហាផ្ទៃ បានសិក្សារួមគ្នាដោយយកការទទួលខុសត្រូវមួយនៅចំពោះមុខអង្គព្រឹទ្ធសភាថា វិសោធនកម្មច្បាប់របស់យើង ឬក៏ការរៀបចំក្របខណ្ឌច្បាប់ទាក់ទងការដកសញ្ជាតិនឹងត្រូវបានធានាថា នឹងបម្រើឱ្យផលប្រយោជន៍របស់ប្រទេសជាតិ ហើយធានាថាច្បាប់នេះនឹងឆ្លើយតបហើយស្របទៅតាមនិយាមឬស្តង់ដាអនុវត្តជាអន្តរជាតិ។
នេះជាចំណុចដែលទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ ចង់គោរពរាយការណ៍ជូន ហើយជាការរំពឹងទុក ចេញពីការរៀបចំ ច្បាប់នេះ ដូចអ្វីដែល ឯកឧត្តម អង្គវង្ស វឌ្ឍនា បានលើកឡើង នៅពេលដែលយើងបានអនុម័តច្បាប់នេះហើយ ផលប្រយោជន៍ធំ រួមមាន៖
ទី១- ច្បាប់នេះ ជាការក្រើនរំលឹកជាប់ជាប្រចាំ ឱ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប មានទឺកចិត្តស្នេហាជាតិជាប់ជាប្រចាំចំពោះជាតិ មាតុភូមិ និងប្រជាជនរបស់ខ្លួន។ ច្បាប់នេះនឹងមិនប៉ះពាល់ឡើយទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនលើសលប់ ដែលជាអ្នកស្រឡាញ់ជាតិ ស្នេហាជាតិ និងស្មោះត្រង់ចំពោះជាតិឥតងាករេ។
ទី២- ច្បាប់នេះ នឹងធ្វើឱ្យជាតិខ្មែរ កាន់តែរឹងមាំ កាន់តែគង់វង្សតាមរយៈការបន្សុទ្ធទឹកចិត្តស្នេហាជាតិ របស់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប ឱ្យមានការឯកភាពគ្នាជាធ្លុងមួយ ក្រោមដំបូលនៃឧត្តមគតិស្នេហាជាតិខ្មែរដូចគ្នាតែមួយ សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរគ្រប់រូប មានន័យថា យើងដកចេញតែពលរដ្ឋដែលមិនមានឧត្តមគតិខ្មែរ ដែលក្បត់ជាតិឯងតែប៉ុណ្ណោះ។
ទូលបង្គំ ខ្ញុំបាទ សូមគោរព អរព្រះគុណ សូមអរគុណ!
