សម្តេចធិបតី ហ៊ុន ម៉ាណែត៖ ថ្លែងអំណរគុណ ជូនដល់ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេស ដែលបានគាំទ្រ នូវការកសាងព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ។

[ចាប់ផ្ដើមសេចក្ដីអធិប្បាយ១]

(១) ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ជានិមិត្តរូបនៃការរួមគ្នាជាតិខ្មែរ

សូមយកឱកាសនេះធ្វើការថ្លែងអំណរគុណជូនដល់ ឯកឧត្តម លោកជំទាវ លោក លោកស្រី ប្រជាពលរដ្ឋយើងនៅទូទាំងប្រទេស​ ដែលបានគាំទ្រទៅដល់ការរៀបចំកសាងនូវព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ ដែលយើងបើកការដ្ឋានម្សិលមិញនេះ។ ខ្ញុំឃើញស្មារតីរួមគ្នាដ៏រឹងមាំ។ យើងគិតថាព្រែកជីកមួយនេះ គ្រាន់តែជាគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធតែប៉ុណ្ណោះ ប៉ុន្តែដោយសារស្មារតីរួមគ្នានេះហើយ ដែលបញ្ជាក់ច្បាស់ថា គម្រោងព្រែកជីកនេះ វាមិនមែនជាគម្រោងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធធម្មតា ប៉ុន្តែគឺជានិមិត្តរូបនៃការរួបរួមគ្នារបស់ជាតិខ្មែរយើង។ នេះជាក្ដីសង្ឃឹម និងភាពមុតមាំ បង្ហាញពីការកសាងសក្ដានុពល ដើម្បីពង្រឹងនូវឯករាជ្យភាព កិត្យានុភាព និងអធិបតេយ្យភាពរបស់ប្រជាជន ហើយខ្ញុំសូមអរគុណណាស់។

ម្សិលមិញមានការទូងស្គរ វាយគង នៅគ្រប់កន្លែងតាមស្ថាប័នរដ្ឋ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ នៅតាមកន្លែងឯកជន សាលារៀន វត្តអារាម។ មានករណីពិសេសមួយដែលប្រពន្ធខ្ញុំបានបញ្ជូនសារមក គឺមានលោកតាម្នាក់ដឹកប្រពន្ធពីបាត់ដំបង … តាំងពីម៉ោង៣ រសៀល ដោយម៉ូតូ … មកសម្រាកនៅកន្លែង(ក្បែរពិធីបើកការដ្ឋាន)ហ្នឹងមួយយប់។ ព្រឹកឡើង គេបាញ់កាំជ្រួចហើយគាត់ជិះទៅវិញ។ (គាត់មកពីឆ្ងាយ)ដោយសារទឹកចិត្ត។ អម្បាញ់មិញ ជិះឡានមក ឃើញមានការបញ្ជូន(សារមកថា) មានអ៊ំស្រីអ៊ំប្រុសនៅអង់គ្លេស ប្រ​ហែលជា(ធ្លាប់)មកលេងស្រុកខ្មែរ ចូលរួមអបអរសាទរដោយបានយកគងមកវាយ។ នេះបញ្ជាក់អំពីស្មារតីនៃការរួមគ្នា។

(២) កសាងហេដ្ឋានរចនាសម្ព័ន្ធ និងធនធានមនុស្ស គឺដើម្បីខ្មែរខ្លាំង

សមិទ្ធផលចែកសញ្ញាបត្រនៅថ្ងៃនេះ ក៏នៅក្នុងន័យជាមួយគ្នា។ ការកសាងហេដ្ឋានរចនាសម្ព័ន្ធ ឬកសាងធនធានមនុស្ស គ្មានអ្វីក្រៅពីបុព្វហេតុធ្វើឱ្យខ្មែរខ្លាំង ខ្មែររួមគ្នានោះទេ។ ការធានាបានកិត្យានុភាព និងសាមគ្គីឯកភាពជាតិ ជាមូលដ្ឋានក្នុងការលើកតម្កើងឯករាជ្យភាព និងអធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ហើយកម្ពុជាខ្លួនឯងត្រូវតែធ្វើ គ្មានពឹងអ្នកណាធ្វើឱ្យយើងទេ។ យើងកសាងទាំងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរឹង ហេដ្ឋានរចនាសម្ព័ន្ធទន់ ធនធានមនុស្ស និងគោលនយោបាយ ដែលខ្ញុំអានអម្បាញ់មិញនេះ តាំងពីគោលនយោបាយសុខាភិបាល គោលនយោ​បាយអប់រំ បច្ចេកវិទ្យា នវានុវត្តន៍ គឺដើម្បីឱ្យខ្មែរខ្លាំង។ យើងនឹងបន្តធ្វើ (កិច្ចការដែលបានធ្វើមក)៤០ឆ្នាំជាង (ក្រោយការដួលរលំ)របបប្រល័យពូជសាសន៍។ នេះជា(ប្រឹងប្រែងដើម្បី)កសាងសមត្ថភាព។

(៣) ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ លើកឯករាជ្យភាពក្នុងវិស័យដឹកជញ្ជូន ការគ្រប់គ្រងអធិបតេយ្យភាព និងធ្វើឱ្យទិសនិរតីកាន់តែរីកចម្រើន

ម្សិលមិញ ខ្ញុំក៏បានលើកពីចំណុចមួយ។ ពិតណាស់ នៅមានការបារម្ភអំពីការបាត់បង់ទឹកដី បាត់បង់អធិបតេយ្យភាពរបស់កម្ពុជា ពីការកសាង(ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ)នេះ រហូតដល់អ្នកខ្លះគិតថា ត្រូវតែកុំធ្វើគម្រោងនេះ។ បងប្អូនភាគតិច ឬភាគច្រើន ដែលគាំទ្រ ឬមិនគាំទ្រ នៅតែជាខ្មែរ មានសិទ្ធិនៅក្នុងការបញ្ចេញទស្សនៈរបស់ខ្លួន កង្វល់ និងការមន្ទិលសង្ស័យ … (សូមអះអាងថា) រាជរដ្ឋាភិបាល​ធ្វើអ្វីមួយ គឺតម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ហើយយើងបន្តធ្វើនូវគម្រោងនេះឱ្យលេចជារូបរាង ដើម្បីឱ្យផលប្រយោជន៍ជាតិ ប្រជាជន ទាំងអ្នកដែលគាំទ្រ ទាំងអ្នកនៅស្រពេចស្រពិល ឱ្យបានឃើញជាក់ស្ដែងថា គម្រោងនេះគ្មានអ្វីក្រៅពីលើកកម្រិតឯករាជ្យភាពរបស់កម្ពុជាក្នុងវិស័យដឹកជញ្ជូន ការគ្រប់គ្រងអធិបតេយ្យភាពឱ្យកាន់តែរឹងមាំ និងធ្វើឱ្យទិសនិរតីកាន់តែរីកចម្រើន ទាក់ថ្ពក់ជាមួយភាគនានានៃប្រទេសនោះទេ។

(៤) ការគិតនិងធ្វើសកម្មភាព ដែលផ្អែកលើសមិទ្ធកម្ម/ភាពឡូស៊ីក និងដែលផ្អែកតាមអារម្មណ៍

អញ្ចឹង (យើងត្រូវតែសម្រេចគម្រោងឱ្យបាន)ដើម្បីឱ្យឃើញជាក់ស្ដែង កុំឱ្យមានមន្ទិលសង្ស័យ។ នៅម៉ោងនេះ យើងអាចនិយាយបាន … ការគិតនិងធ្វើសកម្មភាពផ្អែកទៅលើពីរចំណុច។ ទី១ ការគិតតាមរយៈការប្រើខួរក្បាលដោយផ្អែកទៅលើសមិទ្ធកម្ម និងភាគ logic(ឡូស៊ីក)។ មួយទៀត គឺផ្អែកទៅលើអារម្មណ៍ មនោសញ្ចេតនា។ អា​រម្មណ៍ក្នុងការការពារជាតិ អារម្មណ៍នៅក្នុងការខ្លាចបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ជាតិ ត្រូវតែមានសម្រាប់កូនខ្មែរគ្រប់ៗគ្នា​ ប៉ុន្តែដើម្បីធានាថាយើងកុំអង្គុយតែព្រួយបារម្ភខ្លាចបាត់ យើងត្រូវតែគិតគូរដើម្បីពង្រឹងខ្លួនឯង នេះគឺជាកិច្ចការសំខាន់(ដែលចាំបាច់ត្រូវតែធ្វើ)។ យើងត្រូវដាក់ចេញនូវគោលនយោបាយពង្រឹងខ្លួនឯងគ្រប់វិស័យ ទាំងអប់រំ ទាំងសុខភាព ទាំងសមត្ថភាព ម្ចាស់ការខ្លួនឯងនៅក្នុងការធ្វើអង្កេតការណ៍។ ការកសាងនិងអភិវឌ្ឍគ្រប់ខេត្តក្រុងគឺកូនខ្មែរជាអ្នកធ្វើ។ ការលើកកម្ពស់វិស័យទាំងឡាយ តាមរយៈការជំរុញការអភិវឌ្ឍ SMEs គឺជាអ្វីដែលយើងត្រូវធ្វើ។

រាជរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិទី៧ បានបន្តការងារពីអាណត្តិមុនៗ ដាក់គោលនយោបាយផ្អែកលើសមិទ្ធកម្ម(ដែលមានជាក់ស្តែង)នៅលើដី។ បើជជែកគ្នាពីអនាគត យើងមិនអាចទាយបានទេ … ខ្ញុំធ្លាប់ហើយ​។ កាលពីកូនទី២ ចង់បានកូនទី៣ ប្រពន្ធគាត់ទៅបន់ច្រើន។ ចុងក្រោយ យកគ្រូទាយពីរនាក់មក … ខ្ញុំអត់សូវជឿទេ … គាត់ទាយឆុត ឬមិនឆុត ខ្ញុំមិនដឹងទេ តែស្ដាប់ទៅ … ប្អូនប្រពន្ធខ្ញុំបាននាំគ្រូទាយពូកែៗពីរនាក់​ សុទ្ធតែគ្រូមហាហុងស៊ុយ។ គេថា គ្រូទាយឆុតណាស់ តែគ្រូទាំងពីរនាក់ហ្នឹង ឱ្យចម្លើយខុសគ្នាទាំងពីរ។ តើជឿអ្នកណា? គ្រូមួយប្រាប់ថា អស់ហើយ ត្រឹម(កូន)ពីរនាក់ហ្នឹង។ គ្រូមួយទៀតប្រាប់ថា ឃើញ (មានកូនទី)៣ … អ្វីដែលខ្ញុំចង់និយាយ គឺគ្រូទាយឆុតយ៉ាងណា ក៏មិនអាចព្យាករអនាគតបានដែរ ទាល់តែឃើញតែម្ដងបានអាចថាអ្នកណាខុស ឬត្រូវ។

(៥) បើបែរជាមិនធ្វើ អាចស្រាយកង្វល់ តែមិនអាចស្រាយមន្ទិល

ព្រែកជីកដូចគ្នា។ បើសិនជា ដោយសារការថប់បារម្ភថា បងប្អូនមួយចំនួនកុំធ្វើ (ហើយបើយើងមិនធ្វើ) យើង(បានត្រឹមតែ)អាចដោះកង្វល់ តែ(យើងនឹង)ទុកចោលនូវមន្ទិលសង្ស័យ។ ឥឡូវ រាជរដ្ឋាភិបាលធ្វើហើយ ដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិ។ ឥឡូវក្រុមហ៊ុនខ្មែរជាអ្នកធ្វើ​ មិនមែនក្រុមហ៊ុនបរទេស ១០០%ទេ​។ មានពីរកំណាត់។ មួយកំណាត់ដែលសម្ពោធម្សិលមិញ គឺធ្វើដោយក្រុមហ៊ុនខ្មែរ ១០០%។ មួយកំណាត់ទៀតមានខ្មែរ ៥១%។ យើងកំ​ពុងគិត បើថាក្រុមហ៊ុនបរទេសដកខ្លួនចេញ ខ្មែរយក ១០០% ក៏បាន អត់បញ្ហា។ ប៉ុន្តែ រឿងសំខាន់គឺការគិតថា ដែលក្រុម​ហ៊ុនធ្វើតាមរបៀប BOT នឹងមកយកអធិបតេយ្យភាពរបស់យើងនោះ គឺមិនមែនជាការពិតទេ។

ចំណុចនេះ បើសិនជា(ដោយក្តីកង្វល់នោះ)យើងមិនធ្វើ ប្រជាពលរដ្ឋដែលចង់បានគឺខកចិត្ត ឯអ្នកដែលមិនចង់ធ្វើ អាចសប្បាយចិត្ត។ ប៉ុន្តែ ទាំងអ្នកចង់បាន អ្នកមិនចង់បាន ចាប់ផ្ដើមមានការសង្ស័យថាម៉េចបានជាមិនធ្វើវិញ ហើយសង្ស័យថាមានអីបង្កប់ពីក្រោយនោះ។ នៅពេលដែលខ្មែរសង្ស័យគ្នានេះហើយជាគ្រោះថា្នក់ធំ។ អត់មានរឿងសោះ បង្កើតរឿងធ្វើឱ្យ​សង្ស័យ បែកបាក់សាមគ្គីក្នុងអារម្មណ៍។ អញ្ចឹង យកល្អកុំឱ្យខ្មែរមានការសង្ស័យគ្នា។ យើងត្រូវតែធ្វើ។ រាជរដ្ឋាភិបាលហ៊ានឈរធ្វើគម្រោងនេះ មិនមែនសម្រាប់ ១០០ឆ្នាំទើបចប់ទេ។ យើងធ្វើតែប៉ុន្មានឆ្នាំឱ្យចប់ ហើយឱ្យបងប្អូនវិនិច្ឆ័យ។ យើងត្រូវតែធ្វើឱ្យបានសម្រេច ដើម្បីបញ្ចប់មន្ទិលសង្ស័យ និងច្បាស់ក្នុងចិត្តថា អ្វីដែលយើងធ្វើគឺដើម្បីផលប្រយោជន៍ជាតិពិតប្រាកដ។

(៦) សូមឈប់មានការសង្ស័យលើការគ្រប់គ្រងអនាគតជាតិ

សូមអ្នកសិក្សាទាំងឡាយយកសមិទ្ធកម្មទៅពិនិត្យមើល តើយើងបាត់អធិបតេយ្យភាព ការគ្រប់គ្រងទឹក ឬមួយក៏បាត់ដីនៅភាគខាងត្បូងនោះ ដូចអ្នកខ្លះ(និយាយឬទេ)។ ខ្ញុំឃើញមានអ្នកប្រឆាំងមួយចំនួន តាំងខ្លួនជាអ្នកសិក្សា ហើយតែងតែគិតថា(មានការប្រឈម)អញ្ចឹង … អ្នកណាចង់អីចង់ទៅ។ ខ្ញុំមិនឱ្យ។ របស់ខ្ញុំ​។ ធ្វើស្អីខ្ញុំ។ ខ្ញុំទុកឱ្យកូនខ្មែរ។ អ្នកឯងចង់អីចង់ទៅ រឿងរបស់អ្នកឯង តែខ្ញុំរក្សាទុកឱ្យកូនចៅខ្ញុំ។ តាមួយនៅក្រៅប្រទេស (លើកមតិមកថាប្រទេស)ជិតខាងឆ្លាតណាស់។ រួចចុះខ្មែរហ្នឹងវាយ៉ាងម៉េច? តើខ្មែរហ្នឹងល្ងង់ឬម៉េចបានឱ្យអ្នកឯងយកទឹកដីបានងាយៗ។ មិនដូចនោះទេ។ ខ្មែរម្ចាស់ការខ្លួនឯង។ ខ្មែរក៏ឆ្លាតដែរ ខ្មែរធ្វើអង្គរបាន ខ្មែរកសាងសមិទ្ធផលច្រើនណាស់ក្នុងប្រទេស។ ឥឡូវអគារធំៗ ជា​ច្រើនកូនខ្មែរធ្វើ។

សមត្ថភាពបងប្អូនចេញពីទីនេះក៏មិនធម្មតាដែរ។ មិនមែនស្អីក៏ពឹងគេគ្រប់តែគ្នាទេ​។ សូមកុំមានការសង្ស័យលើជាតិខ្លួន ក្នុងការគ្រប់គ្រងអនាគតជាតិខ្លួនឯង។ ប្រទេសណាគេចង់បានអីជារឿងរបស់គេ តែខ្មែរត្រូវពង្រឹងខ្លួនឯងឱ្យរឹងមាំ។ ជាង ៤០ឆ្នាំនេះ តាំងពីយើងបាតដៃទទេ (យើងបានធ្វើឱ្យប្រ​ទេសប្រែប្រួល)រហូតមានធនធានមនុស្ស ចែកសញ្ញាបត្រ ការងារនៅគ្រប់ស្ថាប័ន។ ពី១៩៧៩ យើងមិនមានទេធន​ធាន​មនុស្ស … ពីឆ្នាំ១៩៩០ជាង យើងពឹងមន្រ្តីជំនាញពី IMF ពីបារាំង មកជួយធ្វើផែនការតាមក្រសួង/ស្ថាប័នរបស់យើង។ ឥឡូវកូនខ្មែរយើងធ្វើបាន។ ធនាគារបរទេសក៏ដោយ មកបើកនៅស្រុកខ្មែរ ពីដើមទី គេយក(អ្នក)ជំនាញរបស់គេមកខ្លះ (ដូចជា)អ្នកគ្រប់គ្រង។ ឥឡូវកូនខ្មែរយើងធ្វើច្រើននៅតាមសាខា។

(៧) ធ្វើផែនការអភិវឌ្ឍដើម្បីគ្រប់តំបន់រីកចម្រើនស្មើគ្នា

បងប្អូនអ្នកសិក្សា បញ្ញវន្ត និស្សិត ដែលមានអារម្មណ៍ខ្លាចបាត់អធិបតេយ្យភាព បាត់ជាតិ គប្បីធ្វើ​ការវាយតម្លៃផ្អែកទៅលើសមិទ្ធកម្មជាក់ស្ដែងថា តើការកសាងព្រែកជីក ឬមួយការអភិវឌ្ឍទិសឦសានរបស់យើង ឬការអភិវឌ្ឍកន្លែងណាក៏ដោយ មានសមិទ្ធកម្មលើដី(ជាក់ស្តែងឯណាដែល)បញ្ជាក់ថា ខ្មែរកាន់តែខ្សោយ ត្រៀមឱ្យទឹកដីទៅបរទេសទេ? ឬមួយកម្ពុជាកាន់តែខ្លាំង និងរឹងមាំទៅវិញ? នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ ជាពិសេសក្រោយសង្រ្គាម ដែលបានបញ្ចប់នៅឆ្នាំ១៩៩៨នេះ គ្រប់កន្លែងទាំងអស់នៅកម្ពុជាមានការរីកចម្រើន និងកាន់​តែខ្លាំង។ ពិតណាស់ តំបន់ខ្លះនៅមិនទាន់ស្មើនឹងតំបន់ផ្សេង ឧទាហរណ៍ទិសឦសានមិនទាន់ស្មើនឹងរាជធានីភ្នំ​ពេញទេ។ ខេត្តខ្លះខ្ពស់ជាងខេត្តខ្លះទៀត។ តែយើងដាក់ផែនការក្នុងប្រទេស ធ្វើការអភិវឌ្ឍដើម្បីឱ្យគ្រប់តំបន់ទាំងអស់រីកចម្រើនដូចគ្នាស្មើគ្នា …។

(៨) រួមគ្នាកសាងមូលដ្ឋានឱ្យបានរឹងមាំនៅកន្លែងដែលភ័យព្រួយបាត់​បង់ទឹកដី ឬអធិបតេយ្យភាព

ទោះបីជាទិសឦសានមិនទាន់រីកចម្រើនស្មើរាជធានីភ្នំពេញ ឬក្រុងព្រះសីហនុ ឬខាងទិសផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែបើប្រៀបធៀបពីក្រោយបញ្ចប់សង្រ្គាម ១៩៩៨ មកដល់ពេលនេះ តំបន់នោះក៏មានមនុស្សកើន មានហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធកើន … ខ្ញុំទៅចែកសញ្ញាបត្រនៅក្រចេះ មានមហាវិទ្យាល័យនៅមណ្ឌលគិរី និងរតនគិរី កសាងធនធានមនុស្សនៅទីនោះ … នេះជាសមិទ្ធកម្មលើដី … សួរថា តើយើងគប្បីធ្វើដូចម៉េច ដើម្បីកុំឱ្យ(កើត)ការបាត់​បង់ទឹកដី ឬអធិបតេយ្យភាព (ដូចការព្រួយបារម្ភ)? គឺយើងត្រូវរួមគ្នាកសាងមូលដ្ឋានឱ្យបានរឹងមាំនៅកន្លែងដែលយើងភ័យព្រួយនោះ។ ព្រែកជីកនេះបង្កើននូវអធិបតេយ្យភាព ឯករាជ្យភាពដឹកជញ្ជូន ដែលយើងប្រើពាក្យថា «ដកដង្ហើមតាមច្រមុះខ្លួនឯង»។ ពាក្យនេះ មានអត្ថន័យថាការថែរក្សាបូរណភាព និងឯករាជ្យភាពរបស់ជាតិ …។

(៩) មាសសុទ្ធមិនខ្លាចភ្លើង … ព្រែកជីកហ្វូណន កើតពីស្មារតីរួមគ្នារបស់ប្រជាជាតិខ្មែរទាំងមូល

និយាយរួម អ្នកទាំងនោះក្អេងក្អាងថាមានតែខ្លួនទេដែលស្នេហាជាតិ។ យើងប្រើពាក្យថា «មាសសុទ្ធមិនខ្លាចភ្លើង​»។ ចាំបាច់ទៅខ្លាចអី ព្រោះគោលនយោបាយបានដាក់ចេញហើយដើម្បីកសាង ពង្រឹង និងអភិវឌ្ឍ។ អញ្ចឹងសម្រាប់ព្រែកជីកមួយនេះ យើងត្រូវធ្វើឱ្យកើតជាក់ស្តែង ឱ្យឃើញច្បាស់។ ច្បាស់ណាស់ថា អ្វីដែលយើងធ្វើបាននឹងផ្ដល់ផលប្រយោជន៍ជូនប្រជាពលរដ្ឋ មិនឱ្យបាត់បង់ទឹកដី ឬអធិបតេយ្យភាពនោះទេ។ បងប្អូននឹងអាចទៅបញ្ជាក់បាននៅពេលដែលព្រែកជីកនេះធ្វើរួច។ ព្រែកនេះមិនមែនធ្វើសម្រាប់(ប្រើប្រាស់)តែ ៤-៥ឆ្នាំទេ គឺរាប់រយ​ឆ្នាំទៅទៀត។ មិនត្រឹមតែបងប្អូនទេ កូនចៅបងប្អូនក៏អាចបញ្ជាក់ការពិតបានដែរ។ ប្រការនេះហើយ ដែលយើងត្រូវតែកសាងមិនថយក្រោយ …។

បងប្អូនអាចនៅបារម្ភចុះ ប៉ុន្តែបើសិនជាយើងមិនធ្វើ បងប្អូននឹងនៅគិតថា ដែលមិនធ្វើ ក៏បាត់បារម្ភ តែនៅមន្ទិលថា រដ្ឋាភិបាលមានគម្រោងឱ្យគេមែនបានជា(ដោយសារតែការមតិតវ៉ា ប្រែទៅ)មិនទាន់ធ្វើ(វិញ)។ ដូចខ្ញុំនិយាយពីគ្រូទាយអញ្ចឹង នៅពេលដែល … កូនទី៣ខ្ញុំកើត ទើបបញ្ជាក់ថាគ្រូទាយមួយត្រូវ។ ព្រែកជីកក៏ដូចគ្នា បើកូននេះមិនទាន់កើត នៅតែគិតថាកើតទៅខូចប្រយោជន៍ជាតិ។ មិនដូចនោះទេ។ កូនមួយនេះ កើតពីស្មារតីរួមគ្នារបស់ខ្មែរ ជាកូនរួមគ្នារបស់ប្រជាជាតិទាំងមូល ដើម្បីផលប្រយោជន៍ និងសក្ដានុពលជាតិ អធិបតេយ្យ បូរណភាពទឹកដីរបស់យើង …។

(១០) ព្រែកជីកហ្វូណនតេជោ រត់តាមលម្អានព្រែកធម្មជាតិដើម្បីបញ្ចៀសការប៉ះពាល់បរិស្ថាន​ និងលំនៅដ្ឋានប្រជាពលរដ្ឋ

ល្ងាចមិញ អ្នកពូកែវិភាគ តាមមិនទាន់ បានវាយប្រហារយើងថាគេមិនទុកចិត្ត តែដល់ទីបំផុតយើងធ្វើ ក៏ចេញមកបង្កើតរឿងមួយទៀត។ គេវិភាគថា គម្រោងហ្នឹងធ្វើ តែគម្រោងហ្នឹងពុករលួយ។ វាមិនដែលស្រុកណាគេធ្វើព្រែកជីកក្ងិកក្ងក់ គេធ្វើកាត់ត្រង់។ គេថាស្រុកខ្មែរធ្វើក្ងិកក្ងក់ហ្នឹង ដើម្បីយកលុយឱ្យច្រើន។ (និយាយក្នុងពេល)​ដែលខ្លួនមិនបានចុះមកសិក្សាថាមូលហេតុអីបានជាយើងធ្វើក្ងិកក្ងក់។ យើងយកការទទួលខុសត្រូវ ទី១ ទាក់ទងនឹងបរិស្ថាន​ និងទី២ កុំឱ្យប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋ។ យើងដើរតាមលំនាំព្រែកជីកធម្មជាតិ។ យើងជីកថ្មីតែ ៧គីឡូម៉ែត្រគត់ ក្នុងចំណោម ១៨០គីឡូម៉ែត្រ។ បើសិនជាយើងយកត្រង់ វានឹងប៉ះបូរី ប៉ះផ្ទះ ប៉ះក្រុងច្រើន។ តើឱ្យយើងដោះស្រាយយ៉ាងម៉េច? ក្នុង ១៨០គីឡូម៉ែត្រនេះ យើងសុខចិត្តដើរតាមព្រែកធម្មជាតិពីដូនតា … យើងធ្វើមិនឱ្យប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋទេ សូម្បីលំហូរទឹកក៏តាមធម្មជាតិដែរ។ បើយើងធ្វើត្រង់ ក៏វាមិនប្រាកដថាចំណេញលុយនោះទេ ព្រោះត្បិតថាខ្លី តែដាក់ខ្សែត្រង់មក ក៏ប៉ះក្រុង ប៉ះស្រុក … បើធ្វើ ១០០-២០០ឆ្នាំមុនមិនអីទេ តែឥឡូវបងប្អូនអាចដឹងហើយ ពីទន្លេបាសាក់ដល់សមុទ្រ ដាក់ខ្សែត្រង់ណាមួយសាកមើល ក៏ប៉ះភូមិ/ស្រុក/ក្រុង/បូរី។ អញ្ចឹងមានតែយើងធ្វើតាមសណ្ដលំនាំព្រែកដែលមានស្រាប់ គ្រាន់តែយើងពង្រីកវា។ បងប្អូនខ្លះប្រហែលជាបានឃើញហើយអ្នកខ្លះវិភាគដែលថា “ធ្វើព្រែកក្ងិកក្ងក់ហ្នឹង ព្រោះពុករលួយ”។

ជាបញ្ញវន្ត ជានិស្សិត ពេលដែលនិយាយសូមពិចារណាថា មូលហេតុអ្វីបានជាដូច្នឹង។ អ្នកណាត្រូវ អ្នកណាខុស? នេះដែលខ្ញុំថាសកម្មភាពផ្អែកទៅលើអារម្មណ៍ បេះដូង និងការគិតរបស់យើង។សមិទ្ធផលដែលយើងនឹងធ្វើបាននេះ នឹងបញ្ចប់មន្ទិលសង្ស័យ។ តែគេក៏នឹងបង្កើតរឿងអីផ្សេង។ ខ្ញុំសូមសរសើរអ្នកដែលច្នៃ(ប្រឌិតរឿង)។ ពេលដាក់គោលនយោបាយ គេជេរ គេវាយប្រហារ គេថា ដាក់គោលនយោបាយពាក់ក្រវាត់ក។ ពេលខ្ញុំចុះទៅ Pub Street ថាខ្ញុំចុះទៅសម្ដែង។ ពេលខ្ញុំចុះទៅព្រំដែន ថាជិះឡានម៉ាស៊ីនត្រជាក់ទៅមើល។ សម័យឥឡូវតើនរណា​ជិះរទេះសេះទៅមើល? សូម្បីតែបងប្អូនធ្វើដំណើរទៅក្រចេះ ក៏ជិះឡានវីរៈប៊ុនថាំ Hiace ដូចខ្ញុំជិះដែរហ្នឹង។ ទៅសៀមរាប មានតម្លៃត្រឹមតែ ៧ដុល្លារ ជិះទៅ ម៉ាស៊ីនត្រជាក់ដូចគ្នា … ផ្លូវនេះមិនមែនទើបនឹងខ្ញុំឱ្យធ្វើឯណា។ យើងធ្វើតាំងពី២០១៥។ ខាងវិស្វកម្មបានបញ្ជូនរូបភាពឱ្យខ្ញុំតាំងពីខ្ញុំនៅរងជើងគោក … ខ្ញុំដើរតាមព្រំដែនមើលកងវិស្វកម្ម។ តស៊ូណាស់។ ទុកចិត្តកងទ័ពរបស់យើង ទុកចិត្តប៉ូលីសរបស់យើងដែលឈរនៅព្រំដែន ទុកចិត្តប្រ​ជាពលរដ្ឋយើងដែលតស៊ូ។ ឥឡូវបង្កបង្កើនផលនៅព្រំដែន … ទុកចិត្តពួកគាត់រួមគ្នា។