ចាប់តាំងពីការប្រើប្រាស់កាសរហូតក្លាយទៅជាក្រដាសប្រាក់៖ ប្រវត្តិខ្លីៗនៃរូបិយវត្ថុកម្ពុជា
ចាប់តាំងពីការប្រើប្រាស់កាសរហូតក្លាយទៅជាក្រដាសប្រាក់៖ ប្រវត្តិខ្លីៗនៃរូបិយវត្ថុកម្ពុជា
រូបិយវត្ថុ មិនថានៅក្នុងទម្រង់ជាថ្មនិងលោហធាតុមានតម្លៃ ឬជាក្រដាសប្រាក់នោះទេ គឺតែងតែនាំឱ្យមានការផ្លាស់ប្តូរនៅក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្រសេដ្ឋកិច្ចរបស់ប្រទេសមួយ ដោយផ្តល់ការរក្សាតម្លៃជាសកលដែលទទួលស្គាល់ដោយប្រជាជននិងពាណិជ្ជករ។
ដោយមិនអាចប្រកែកបាន កម្ពុជាគឺជាប្រទេសដែលមានអរិយធម៌ចំណាស់ជាងគេ មានប្រវត្តិរូបិយវត្ថុដ៏យូរលង់ពោរពេញទៅដោយភាពមិននឹងនរ បើធៀបនឹងប្រាក់រៀលបច្ចុប្បន្នដែលជារូបិយវត្ថុជាតិមានស្ថិរភាព។
ឯកសារប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញថា ប្រជាជនខ្មែរតាំងពីបុរាណកាលបានដោះដូរទំនិញគ្នាទៅវិញទៅមក ដូចជាអង្ករ ពោត និងសណ្ដែក ជាមួយនឹងត្រី គោ ក្របី ឬសូម្បីតែដីស្រែចម្ការនិងផ្ទះសម្បែង។ យ៉ាងណាមិញ ភស្តុតាងបុរាណវិទ្យាបានបង្ហាញថា ប្រជាជនខ្មែរបានផលិតកាសជាលើកដំបូងសម្រាប់ប្រតិបត្តិការដោះដូរ តាំងពីរាប់រយឆ្នាំមុនមកម៉្លេះ។
លោកបណ្ឌិត Michet Tranet ដែលជាបុរាណវិទូនិងប្រវត្តិវិទូដ៏ល្បីល្បាញនៅប្រទេសកម្ពុជា បានចំណាយពេលជាច្រើនឆ្នាំក្នុងការកត់ត្រាការវិវត្តនៃរូបិយវត្ថុខ្មែរ រួមទាំងអត្ថន័យនៃរូបិយវត្ថុទាំងនេះសម្រាប់សង្គមនិងសម្រាប់សេដ្ឋកិច្ច។ លោក Tranet បានអះអាងថា កាសមានមុខតែមួយដែលមានរូបសត្វ រុក្ខជាតិ និងនិមិត្តសញ្ញា ហើយភាគច្រើនត្រូវបានរកឃើញនៅទីក្រុងបុរាណនៃស្រុកអង្គរបុរី ខេត្តតាកែវ គឺជាកាសដំបូងដែលត្រូវបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ក្នុងប្រវត្តិសាស្ត្ររបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។
លោក Tranet បាននិយាយថា “កាសនេះត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានអាយុកាលរហូតដល់សតវត្សរ៍ទីមួយឬទីពីរ មុនគ្រិស្តសករាជ។ “កាសទាំងនោះទំនងជាទទួលឥទ្ធិពលពីឥណ្ឌានិងចិន ដែលជាជនបរទេសដំបូងគេដែលបានមកដល់នគរហ្វូណន ហើយមេដឹកនាំនាសម័យនោះប្រាកដជាបានបោះផ្សាយកាសទាំងនោះដើម្បីសម្រួលដល់ពាណិជ្ជកម្មរវាងរាជាណាចក្រហ្វូណនជាមួយនឹងឈ្មួញមកពីប្រទេសដទៃ។
លោក Tranet បានបន្ថែមថា រូបិយវត្ថុទាំងនោះអាចបង្ហាញពីអ្វីដែលជនជាតិខ្មែរឱ្យតម្លៃ ដូចជាសត្វពាហនៈនៅសម័យបុរាណជាដើម។ យោងតាមស្នាដៃអក្សរសិល្ប៍ រូបិយវត្ថុខ្មែរដំបូងគេដែលប្រវត្តិវិទូស្គាល់គឺ ប្រាក់ស្លឹង ប្រាក់ណែន និងកហាប់បណៈ។ យ៉ាងណាមិញ មិនទាន់មានកំណត់ត្រាណាមួយបង្ហាញពីការឱ្យតម្លៃ ការប្រើប្រាស់ ឬការកែតម្រូវស្របតាមអតិផរណារបស់រូបិយវត្ថុទាំងនោះទេ។
លោកបាននិយាយថា៖ «ទោះយ៉ាងណាគួរកត់សម្គាល់ថាកាសទាំងនេះត្រូវបានប្រើប្រាស់តែនៅកន្លែងដែលមានសកម្មភាពសេដ្ឋកិច្ចរីកចម្រើន ដូចជាតំបន់ភូមិភាគកណ្តាល ឬនៅជិតតំបន់ឆ្នេរ។ នៅតំបន់ផ្សេងៗទៀតប្រជាជនពឹងផ្អែកលើប្រព័ន្ធដោះដូរទំនិញនឹងទំនិញ ជំនួសឱ្យប្រព័ន្ធរូបិយវត្ថុ»។
ទោះយ៉ាងណា លោកសាស្ត្រាចារ្យ សំបូរ ម៉ាណារ៉ា ដែលជាប្រវត្តិវិទូដ៏ល្បីមួយរូបបានអះអាងថា រូបិយវត្ថុខ្មែរក្នុងទម្រង់ជាកាសបានចាប់ផ្តើមចរាចរជាផ្លូវការលើកដំបូង ជាពិសេសនៅសតវត្សរ៍ទី១។ នៅពេលដែលស្តេចកនដែលជាកសិករ បានទម្លាក់ព្រះបាទសុគន្ធបទពីរាជបល្ល័ង្កក្នុងឆ្នាំ១៤៩៨ និងបានព្យាយាមបង្កើតរាជវង្សថ្មីមួយប៉ុន្តែមិនបានសម្រេច។ ប្រាំមួយឆ្នាំក្រោយមក ស្តេចកនត្រូវបានទម្លាក់ពីរាជ្យសម្បត្តិ និងប្រហារជីវិតដោយព្រះបាទច័ន្ទរាជា ដែលត្រូវជាព្រះអនុជរបស់ព្រះបាទសុគន្ធបទ។
លោកបានបន្តទៀតថា៖ “កំណត់ត្រាប្រវត្តិសាស្ត្រក្នុងស្រុកបានបង្ហាញថា ស្តេចកនគឺជាព្រះមហាក្សត្រដំបូងគេដែលបានបោះពុម្ពនិងបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់កាសខ្មែរដែលមានរូបនាគ។ នៅក្នុងអំឡុងពេលនោះហើយដែលពាក្យ “រៀល” ត្រូវបានគេប្រើជាលើកដំបូង។
ចុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៨៧០ បានឃើញពីការផ្លាស់ប្តូរដ៏សំខាន់នៅក្នុងរូបិយវត្ថុរបស់ព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា។ អាណាព្យាបាលបារាំងបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់ប្រាក់ព្យ៉ាស់ ដែលជារូបិយប័ណ្ណថ្មីសម្រាប់ផ្តល់ហិរញ្ញប្បទានដល់ការធ្វើពាណិជ្ជកម្មនិងទំនើបកម្មនៅតំបន់ឥណ្ឌូចិន។ រូបិយប័ណ្ណនេះត្រូវបានបោះផ្សាយដោយស្ថាប័នឯកជនដែលជឿទុកចិត្តដោយអាជ្ញាធរបារាំង ធនាគារឥណ្ឌូចិន ហើយប្រាក់នេះត្រូវបានដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ឡាវនិង វៀតណាម។ ទោះយ៉ាងណា តួនាទីរបស់ប្រាក់ព្យ៉ាស់ នៅមានកម្រិតនៅឡើយហើយប្រជាជនកម្ពុជានៅតែប្រកាន់យកក្រដាសប្រាក់របស់ខ្លួនជា “ប្រាក់រៀល” ទោះបីជាក្រដាសប្រាក់នោះមាននិមិត្តសញ្ញានៃប្រទេសចំនួនបីក៏ដោយ។
ប្រាក់ព្យ៉ាស់នៅតែត្រូវបានប្រើប្រាស់រហូតដល់ចុងបញ្ចប់នៃសម័យឥណ្ឌូចិនរបស់បារាំង។ នៅឆ្នាំ ១៩៥៣ សាខាកម្ពុជានៃវិទ្យាស្ថានសមាគតរដ្ឋកម្ពុជា ឡាវ និងវៀតណាម (Institut d’Émission des États du Cambodge, du Laos et du Vietnam) បានបោះផ្សាយក្រដាសប្រាក់ពីរប្រភេទជាប្រាក់ព្យ៉ាស់ និងប្រាក់រៀល ដោយប្រាក់រៀលមានតម្លៃដូចគា្នទៅនឹងប្រាក់ព្យ៉ាស់។ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក ប្រាក់រៀល និងប្រាក់ព្យ៉ាស់បានចរាចរទន្ទឹមគ្នា។ នៅឆ្នាំ១៩៥៥ ប្រាក់រៀលបានក្លាយជារូបិយវត្ថុតែមួយគត់នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាក្នុងសម័យសង្គមរាស្ត្រនិយម។
រដ្ឋប្រហារឆ្នាំ១៩៧០ ដោយ លន់ នល់ បាននាំមកនូវការផ្លាស់ប្តូរមួយបែបទៀតចំពោះរូបិយវត្ថុ។ ក្នុងសម័យសាធារណរដ្ឋខ្មែរ រូបរាងទូទៅនៃរូបិយវត្ថុជាតិមិនមានការវិវត្តច្រើនទេ ប៉ុន្តែក្នុងសម័យនោះ ចាប់ផ្តើមឃើញពីការលែងចាយកាស។
ការផ្លាស់ប្តូរដ៏ខ្លាំងនិងអាក្រក់បំផុតបានកើតឡើងនៅពេលដែលរបបខ្មែរក្រហមជ្រុលនិយមបានកាន់កាប់ប្រទេសកម្ពុជាក្នុងឆ្នាំ១៩៧៥។ ពួកគេបានលុបបំបាត់រូបិយវត្ថុទាំងស្រុង ទោះបីជាពួកគេធ្លាប់បានបោះពុម្ពរូបិយវត្ថុកាលពីដើមឆ្នាំ១៩៧៥ ក៏ដោយ ប៉ុន្តែទីបំផុតបានសម្រេចចិត្តមិនប្រើប្រាស់រូបិយវត្ថុទាំងនោះ។ រូបិយវត្ថុដែលមិនធ្លាប់បានចរាចរនេះ មានរូបភាពបង្ហាញពីការធ្វើការងាររួមគ្នា ដែលពួកខ្មែរក្រហមហៅថាទំនើបកម្ម នឹងមានរូបភាពពាក់ព័ន្ធនឹងសង្គ្រាមផងដែរ។
បន្ទាប់ពីការដួលរលំនៃរបបខ្មែរក្រហមនៅឆ្នាំ១៩៧៩ សាធារណរដ្ឋប្រជាមានិតកម្ពុជាបានបង្កើតធនាគារជាតិនៃកម្ពុជាឡើងវិញនៅឆ្នាំ១៩៧៩ ហើយបានដាក់ឱ្យដំណើការប្រាក់រៀលឡើងវិញ ដោយចាប់ផ្តើមពីខែមីនា ឆ្នាំ១៩៨០។ ក្រដាសប្រាក់នៅក្នុងសម័យកាលនោះមានរូបភាពបង្ហាញពីការងារនៅទីជនបទ កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែងធ្វើទំនើបកម្ម និងរូបវិមានឯករាជ្យ។ រដ្ឋាភិបាលក៏បានព្យាយាមដាក់ឱ្យប្រើប្រាស់កាសឡើងវិញដោយបោះផ្សាយកាសសេន ប៉ុន្តែការប្រើប្រាស់កាសនេះមិននៅស្ថិតស្ថេរបានយូរនោះទេ។ គំរូដដែលនេះត្រូវបានបន្តអនុវត្តដោយរដ្ឋកម្ពុជា (ឆ្នាំ១៩៨៩-១៩៩៣)។
បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតជាលើកដំបូង ដែលរៀបចំដោយអ៊ុនតាក់ (UNTAC) ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៣ ក្រដាសប្រាក់រៀលមានរូបព្រះឆាយាលក្ខណ៍ព្រះមហាក្សត្រជាលើកដំបូង។ ក្រដាសប្រាក់ដែលបោះផ្សាយតាំងពីសម័យនោះ មានរូបព្រះឆាយាលក្ខណ៍សម្តេចឪ ព្រះបាទនរោត្តម សីហនុ ជួនកាលអមដោយរូបសម្តេចម៉ែ និងចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៤ ក៏មានរូបព្រះឆាយាលក្ខណ៍របស់ព្រះបាទនរោត្តមសីហមុនីផងដែរ។ រូបិយវត្ថុទាំងនេះក៏មានរូបភាពបង្ហាញអំពីវប្បធម៌ និងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ ដូចជាប្រាង្គប្រាសាទអង្គរ និមិត្តរូបសាសនា ឬសកម្មភាពប្រពៃណី ជាពិសេសនេសាទ និងកសិកម្ម។
លោក Blaise Kilian នាយកប្រតិបត្តិនៃសារមន្ទីរស.ស.រ បាននិយាយថា ដូច្នេះ ក្រដាសប្រាក់នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះឆ្លុះបញ្ចាំងពីអត្តសញ្ញាណជាតិរបស់កម្ពុជា និងតម្លៃដែលបង្កប់នៅក្នុងបាវវចនាជាតិ៖ ជាតិ សាសនា ព្រះមហាក្សត្រ»៕
ប្រភព៖ khmertimeskh
រូបិយវត្ថុស្ថិតក្នុងចរាចរណ៍
- រូបិយវត្ថុស្ថិតក្នុងចរាចរណ៍
- រូបិយវត្ថុចាស់
- ក្រដាសប្រាក់សម័យឥណ្ឌូចិន
- កាសស្ថិតក្នុងចរាចរណ៍
- កាសចាស់
- កាសអនុស្សាវរីយ៍
