ស្វែងយល់ពីខ្លែងឯក ឫខ្លែងព្នង និងប្រណិតបង្ហើរខ្លែង
ស្វែងយល់ពីខ្លែងឯក ឫខ្លែងព្នង និងប្រណិតបង្ហើរខ្លែង
«កម្រងឯកសារស្តីពីប្រពៃណី និងទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ » រៀបរៀងដោយព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ និទានថា តាំងពីយូរយារណាស់មកហើយ ប្រទេសកម្ពុជា និងប្រទេសមួយចំនួនក្នុងពិភពលោកនេះតែងតែមានប្រពៃណីបង្ហើរខ្លែង ប៉ុន្តែមានពិធីធ្វើខុសប្លែកគ្នាពីប្រទេសមួយទៅប្រទេសមួយ ត្រង់រដូវកាលនៃការបង្ហើរ និងរូបភាពនៃខ្លែង និងពិធីបង្ហើរ ដែលធ្វើជាពិសេសទៅតាមប្រពៃណិ និងជំនឿរបស់ជាតិសាសន៍នីមួយៗ ។
ជាប្រការគួរឱ្យស្តាយបំផុតពីឆ្នាំ១៩៧០ដល់ឆ្នាំ១៩៧៥ ពិធីបង្ហើរខ្លែងនៅក្នុងប្រទេសត្រូវបានផ្អាកសកម្មភាព ដោយប្រទេសយើងមានអសន្តិសុខ ។ ហើយចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៧៥រហូតដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ សូម្បីតែខ្លែងមួយធ្វើអំពីក្រដាស ឬពីស្លឹកប៉ប្រកស្ងួត ក៏គេពុំឃើញមានបង្ហើរនៅលើដែនអាកាសខ្មែរដែរ ព្រោះនៅសម័យនោះ វប្បធម៌ប្រពៃណីខ្មែរ ត្រូវបានហាមឃាត់យា៉ងតឹងរឹុងបំផុត ។ ក្រោយឆ្នា១៩៧៩ គេឃើញមានក្មេងៗបានផ្តើមបង្ហើរខ្លែងខ្លះៗវិញ ។
នាថ្ងៃទី៣១ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៤ ក្រសួងវប្បធម៌និងវិចិត្រសិល្បៈបានចាត់ចែងរៀបចំធ្វើពិធីបង្ហើរខ្លែងនេះឡើងវិញ ក្នុងក្របខ័ណ្ឌទូទាំងប្រទេសក្នុងគោលបំណងស្តារ និងថែរក្សាប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ជាតិខ្មែរយើងឱ្យគង់វង្ស ជាពិសេសចង់ដាស់ស្មារតីកូនចៅខ្មែរជំនាន់នេះ និងជំនាន់ក្រោយៗទៀតឱ្យដឹងថា បុព្វបុរសជាដូនតារបស់ខ្លួនបានបន្សល់ទុកនូវប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់មួយ ពិសេសសម្រាប់ជាតិសាសន៍របស់ខ្លួន ។
នៅថ្ងៃទី២៥-២៦ ខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩៦នេះ ក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈបានប្រារព្ធពិធីបង្ហើរខ្លែងនេះជាលើកទីពីរ ដើម្បីអបអរសាទរដល់ចលនាបង្រួបបង្រួមជាតិ ក៏ដូចជាទទួលស្វាគមន៍ចំពោះសន្តិភាពនៅព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា ។
តទៅនេះ យើងនឹងសិក្សាអំពីប្រពៃណីនៃការបង្ហើរខ្លែងខ្មែរ ដែលមានពីសម័យមុន ហើយដែលយើងអាចរៀបរាប់ដូចតទៅ ៖
របៀបរបបបង្ហើរខ្លែង បានឆ្លុះបញ្ចាំងនូវចរិតរបស់សង្គមខ្មែរ ដែលរស់នៅផ្សារភ្ជាប់នឹងធម្មជាតិ ទទួលឥទ្ធិពលពីធម្មជាតិ និងប្រើប្រាស់ថាមពលធម្មជាតិសម្រាប់បម្រើការរស់នៅ និងការកម្សាន្ត ។
ម្យ៉ាងទៀត ប្រពៃណីនៃការបង្ហើរខ្លែង មិនគ្រាន់តែជាពិធីមួយធ្វើឡើងសម្រាប់ជាការកម្សាន្តប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែក៏ជាពិធីមួយសម្រាប់គោរពបូជាដល់សាសនាសំខាន់ទាំងពីរផងដែរ ដែលប្រជាជនខ្មែរធ្លាប់ជឿ និងគោរពតាំងពីដើមរៀងមកគឺ ៈ ព្រហ្មញ្ញសាសនា និងព្រះពុទ្ធសាសនា ។
I-ប្រភពកំណើត និងពិធីបង្ហើរខ្លែងខ្មែរ
១-ប្រវត្តិខ្លែងព្នង
មានរឿងព្រេងនិទានជាច្រើន ដែលទាក់ទងទៅនឹងដើមកំណើតខ្លែង និងការបង្ហើរខ្លែង។ នៅក្នុងសៀវភៅរឿង «ធនញ្ជ័យ» ក៏បាននិយាយដល់ការបង្ហើរខ្លែង គឺនៅពេលដែលធនញ្ជ៧យជាប់គុកសំរិទ្ធនៅប្រទេសចិន ។ ដោយសាការបកស្រាយសំឡេងអែក ដែលភ្ជាប់នឹងក្បាលខ្លែង ធនញ្ជ័យត្រូវបានរួចពីការឃុំឃាំង ហើយមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ឯកសារមួយទាក់ទងទៅនឹងប្រវត្តិខ្លែងព្នងមានតំណាលថា កាលនោះមានព្រះរាជាមួយអង្គបានចេញព្រះរាជបញ្ជាឱ្យគេយកទង់ព្រលឹងមកធ្វើជាខ្លែងបង្ហើរ ដើម្បីឱ្យប្រជារាស្ត្រដឹងថា ជាព្រលឹងព្រះរៀមរបស់ព្រះងង្គ ដែលហោះអណ្តែតទៅកាន់ឋានលើ ។ ចំពោះសំឡេងអែក ពីរោះគួរឱ្យស្រណោះស្រណោកនោះ គឺជាទំនួញសោយសោកអាឡោះអាល័យរបស់ព្រះរាជវង្សានុវង្ស និងប្រជារាស្ត្រចំពោះម្ចាស់ផែនដីរបស់ខ្លួនដែលបានសោយទិវង្គតទៅ ។ លុះដល់តំណក្រោយៗមកពាក្យថា «ខ្លែងព្រលឹង» នេះ ក៏នាំគ្នាហៅក្លាយមកថា «ខ្លែងព្នង» ទៅវិញ ។
អ្នកស្រីពេជ សល់ សមាជិកក្រុមជំនុំទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរ នៃពុទ្ធសាសនបណ្ឌិត បានឱ្យយោបល់ថា ពាក្យ «ខ្លែងព្នង» នេះដោយផ្អែកទៅលើកំណត់ហេតុរបស់ជូតាក្វាន់ បេសកជនចិន ដែលបានមកទស្សនាប្រទេសកម្ពុជាក្នុងរវាងគ្រឹស្តសកររាជ១២៩៦ បានឱ្យដឹងថា នគរខ្មែរយើងពីដើមឈ្មោះ «នគរភ្នំ» «នគរវ្នំ» ។ ចិនហៅពាក្យនេះមិនត្រូវតាមសូរសៀងដើម គឺហៅបានត្រឹម «វណនឬហ្វូណន» ។ ដូច្នេះអ្នកស្រីពេជ សល់ ក៏សន្និដ្ឋានថា ប្រហែលជាខ្លែងព្នងនេះក្លាយមកពីពាក្យ «ខ្លែងភ្នំឬខ្លែងអ្នកនគរភ្នំ» ហើយក្រោយមកក៏ហៅក្លាយជា «ខ្លែងព្នង» តែម្តងទៅ ។ តែអ្នកស្រីក៏នៅមានការសង្ស័យម្យ៉ាងទៀតដែរថា ប្រហែលជាខ្លែងរបស់ជនជាតិព្នងទេដឹង?
មានរឿងព្រេងនិទានមួយទៀតរបស់ជនជាតិភាគតិច នៅខេត្តរតនគិរី ដែលពាក់ព័ន្ធដល់ដើមកំណើតនៃខ្លែងព្នងនេះ បានដំណាលមកថា អស់កាលជាយូរលង់ណាស់មកហើយ មានកសិករជនជាតិតំបន់ភ្នំពីរនាក់ប្តីប្រពន្ធមានកូនប្រុសម្នាក់អាយុ១៣ឆ្នាំឈ្មោះ «រំផ្លង់» ដែលមានប្រាជ្ញាវៀងវៃខុសប្លែកពីក្មេងឯទៀតនៅក្នុងភូមិ ។ ថ្ងៃមួយនៅពេលដែលវាត្រឡប់មកពីចម្ការវិញ កុមាររំផ្លង់បានឆៀងចូលទៅអង្គុយលេងនៅលើផ្ទាំងថ្មរាប់ស្មើមួយ មើលទឹកជ្រោះដ៏ថ្លាឆ្វង់ហូរកាត់ភ្នំតាមចន្លោះដុំថ្មនាចង្កេះភ្នំ ។ ពេលនោះ កុមារបានឃើញស្លឹកឈើទុំមួយធំធ្លាក់ពីលើមកសន្សឹមៗ រេចុះឡើងមុននឹងធ្លាក់ដល់ដី ។ រំផ្លង់ចាប់អារម្មណ៍យ៉ាងខ្លាំង ហើយក៏រត់ទៅរើសយកមកចងខ្សែបង្ហើរលេងយ៉ាសប្បាយតែម្នាក់ឯង ។ ឯកុមារដទៃទៀត ដែលរស់នៅក្នុងភូមិជាមួយ ក៏នាំគ្នាយកស្លឹកឈើប្រភេទនោះមកចងខ្សែបង្ហើរលេងតាមកុមាររំផ្លង់ដែរ ។ ថ្ងៃមួយស្លឹកឈើរបស់កុមាររំផ្លង់ក៏ស្វិតស្រពោនរេចរិល ធ្លុះធ្លាយជាច្រើនអន្លើ ហើយក៏លេងហោះហើរបានដូចមុនទៀត ។ កុមារកម្សត់ ដោយពុំបានលេងកម្សាន្តសប្បាយដូចមុនក៏អង្គុយយំសោកស្តាយដោយក្តីអស់សង្ឃឹម ។ ឃើញដូច្នោះ តាចាស់ម្នាក់ឈ្មោះ «កាលែងពោនង» មានចិត្តអាណិតកុមារពន់ពេក ក៏យកក្រណាត់មួយផ្ទាំងធំមកច្នៃឱ្យហោះហើរបាន ហើយប្រគល់ទៅឱ្យកុមាររំផ្លង់នោះមានឈ្មោះពិបាកហៅពេក ក្រោយមកគេក៏នាំគ្នាហៅឈ្មោះលោកតានោះជាជំនួសវិញគឺ «កាលែងពោនង» ។ លុះហៅយូរៗក៏ចេះតែក្លាយរួញកាន់តែខ្លីគឺ ៖
កាលែង » ខ្លែង ពោនង » ព្នង
ដូច្នេះពាក្យថា «ខ្លែងព្នង» នេះពីមុនគឺជាឈ្មោះដើមរបស់លោកតា «កាលែងពោនង» ដែលជាឈ្មោះរបស់ជនជាតិតំបន់ព្រៃភ្នំម្នាក់នោះឯង ។ ឯទីវាលមួយនៅខេត្តរតនគិរី ដែលកុមាររំផ្លង់តែងបង្ហើរខ្លែងលេងនោះមានឈ្មោះថាវាល «រំផ្លង់» រហូតមកទល់សព្វថ្ងៃ ។
មានរឿងមួយទៀត ទាក់ទងនឹងប្រវត្តិខ្លែងនេះដែរ បាននិទានថា កាលនោះមានព្រានប្រមាញ់ម្នាក់ឈ្មោះ «លុនពណ៌» រស់នៅជាមួយនឹងកូនកំលោះពីរនាក់ប្រកបរបរបាញ់សត្វព្រៃ និងដាំដំណាំសម្រាប់ជាមធ្យោបាយចិញ្ចឹមជីវិត ។ ក្នុងពេលទៅបរបាញ់សត្វ យុវជនទាំងពីរចាប់បានខ្លែងពណ៌មាសមួយគូដែលមានពណ៌ល្អប្លែកលើសខ្លែងដទៃ ។ កាលណាគេទៅលក់ផលិតផលប្រមាញ់របស់គេនៅឯផ្សារ គេក៏បានយកខ្លែងពណ៌មាសទាំងគូរបស់គេទៅជាមួយផងដែរ ។ ថ្ងៃមួយមានរាជបុត្រីពីរអង្គយាងមកក្រសាលនៅទីផ្សារដែរ ។ ពេលបានឃើញខ្លែងពណ៌មាសរបស់អ្នកប្រមាញ់កំលោះល្អប្លែកដូច្នេះព្រះនាងក៏ចាប់ចិត្តស្រឡាញ់ខ្លែងនេះពន់ពេក ហើយក៏និយាយសុំទិញពីបុរសទាំងពីរនាក់ ដើម្បីយកទៅបង្ហើរលេងនៅឯរាជវាំង ។ តែយុវជនទាំងពីរនាក់ ដោយខ្លួនក៏ស្រឡាញ់ខ្លែងនេះខ្លាំងណាស់ដែរនោះ ក៏ទូលថា «ទូលបង្គំមិនលក់ទេ» ។ ដើម្បីបានលេងសប្បាយ រាជបុត្រីក៏និយាយសុំខ្ចីខ្លែងនេះលេងរួមជាមួយនឹងម្ចាស់ខ្លែងផង នៅទីវាលមួយក្បែរនគរ «គុជ្ជោរសិលា» ។ យុវជនយុវតីទាំងបួនយកខ្សែវែងមកចងជើងខ្លែង ហើយលែងឱ្យហើរទៅលើអាកាស ។ ទាំងអស់គ្នាសប្បាយនឹងល្បែងនេះពន់ពេកណាស់ ។ ដោយសារបានរស់នៅជិតស្និទ្ធនឹងគ្នារៀងរាល់ថ្ងៃ មិនយូរប៉ុន្មានកំលោះក្រមុំទាំងពីរគូកាន់តែ ខ្លាំងឡើងៗ។ ឯសត្វខ្លែងពណ៌មាសវិញ ដោយត្រូវទទួលការលំបាក ហេវហត់ បាក់កម្លាំងពីការបង្ហោះបង្ហើរឥតស្រាកស្រាន្តជារៀងរាល់ថ្ងៃដូច្នេះថ្ងៃមួយក៏ចាប់មានជំងឺជាទម្ងន់ ។ ទោះជាមានការព្យាបាលបែបណាពីយុវជនទាំងនោះ ក៏នៅទីបំផុត ខ្លែងនោះស្លាប់ទាល់តែបាន ។ រីឯកំលោះក្រមុំទាំងបួននាក់ ក៏បានសម្រេចចិត្តរៀបការជាប្តីប្រពន្ធនៅពេលនោះទៅ ។
ដើម្បីរំលឹកនូវកម្រងអនុស្សាវរីយ៍ នៃសេចក្តីស្នេហារបស់ខ្លួន អ្នកទាំងបួនបានយកសំពត់មកធ្វើជាខ្លែងបង្ហើរយា៉ងសប្បាយជំនួសខ្លែងបក្សីវិញ ។ រីឯអ្នកស្រុក អ្នកភូមិ ពិសេសក្រមុំកំលោះដែលស្រលាញ់គ្នាក្នុងរដូវរំហើយ ហើយចង់បានគ្នាជាប្តីប្រពន្ធនាំគ្នាយកតម្រាប់តាមកំលោះក្រមុំទាំងពីរគូ គេក៏នាំគ្នាបង្ហើរខ្លែងលេងដោយសប្បាយរីករាយ ។ នេះជាប្រភពកំណើតនៃការបង្ហើរខ្លែងរបស់ខ្មែរយើង ។
២-ប្រវត្តិព្រះរាជពិធីបង្ហើរខ្លែង
ព្រះរាជពិធីបង្ហើរខ្លែងនេះ មានជាតំណតាំងពីយូរអង្វែងមកហើយ ។ លោកហ្ស៊ក សឺដែស អ្នកប្រាជ្ញបុរាណពិទូ នៃសាលាបារាំងចុងបូព៌៌ាប្រទេស បានរកឃើញសិលាចារឹកមួយ ក្នុងចុងចុល្លសករាជ ៨៩៤ ត្រូវនឹងគ្រឹស្តសករាជ៩៧២។ អត្ថន័យនៃសិលាចារឹកនោះ បានបញ្ជាក់អំពីការរៀបចំព្រះរាជពិធីបង្ហើរខ្លែង និងតង្វាយជាច្រើនមុខដូចជា មាសប្រាក់ សំរឹទ្ធិ ភ្លុក លង្ហិន ពាន គ្រឿងភ្លេង លំពែង និងខ្លែង៥ទៀតផង។ លោកហ្ស៊ក សឺដែស មិននឹកស្មានថា មានខ្លែង៥នៅក្នុងតង្វាយ ឯទៀតៗដែលសុទ្ធសឹងជាវត្ថុមានតម្លៃនោះសោះឡើយ ។ ប្រការដែលគួរឱ្យស្តាយនោះ គឺសិលាចារឹកពុំបានប្រាប់ឱ្យដឹងថា តើខ្លែងដែលមានចំណែកនៅក្នុងរណ្តាប់តង្វាយនោះ គេប្រើប្រាស់សម្រាប់ធ្វើអ្វីនោះឡើយ ។
នៅគ្រឹស្តសករាជ ១៥៩០ លោកកៀរ៉ូហ្សា ដីសង់ អង់តូនីញ៉ូ (Quiroza de San Antonio) ជនជាតិព័រទុយហ្គាល់ ដែលបានធ្វើដំណើរមកកម្ពុជាបានសរសេរទុកថា «ប្រជាជនខ្មែរបានចាត់ចែងធ្វើពិធីបង្ហើរខ្លែងដែលធ្វើពីក្រដាស និងដើមបបុស ។ ខ្លែងនោះមានចងខ្សែវែង ហើយអាចហោះហើរឡើងទៅលើអាកាសបាន កាលណាត្រូវខ្យល់បក់មក ។ ខ្លែងនោះមានបន្លឺស្នូរសំឡេងអ្វីមួយពីរោះគួរឱ្យចង់ស្តាប់» ។
តាមឯកសាររបស់វិជ្ជាស្ថានលំនៅខ្មែរបានបញ្ជាក់ថា «ការបង្ហើរខ្លែងគឺជាព្រះរាជពិធីមួយ សម្រាប់គោរពបូជាដល់ព្រះចូឡាមណីចេតិយដែលប្រតិស្ឋាននៅវិមានត្រៃត្រឹង្ស ។ ពិធីនេះត្រូវបានប្រារព្ធធ្វើឡើងចាប់ពីថ្ងៃទី១២រហូតដល់ថ្ងៃទី១៥កើតខែមិគសិរ ។ គេបានរៀបចំធ្វើរោងពិធីនៅគ្រប់ទិសទាំងបួន និងរោងធំមួយនៅចំកណ្តាល ។ ព្រះសង្ឃជាព្រះរាជាគណៈក្នុងព្រះនគរត្រូវបាននិមន្តមកចម្រើនព្រះបរិត្តនៅគ្រប់រោងទាំងប្រាំដែលមានអុជគោមបំភ្លឺនៅតាមរោងនីមួយៗ ព្រមទាំងមានយកខ្លែងប្រាំទៅដាក់តាំងនៅទីនោះផងដែរ ។ ពិធីនោះបានធ្វើឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះបាទស្រីសុរិយោពណ៌ដែលគង់នៅព្រះបរមរាជវាំង ឧដុង្គមានជ័យ ។
លោកព្រឹទ្ធាចារ្យ មៀច ប៉ុណ្ណ បន្តថា ក្រោយតមកទៀត ក្នុងរជ្ជការព្រះបាទសម្តេចអង្គដួង ព្រះរាជកិច្ចប្រារព្ធពិធីបង្ហើរខ្លែង ក៏ត្រូវបានចាប់ផ្តើមធ្វើម្តងទៀត តាមលំនាំប្រពៃណីព្រះពុទ្ធសាសនា ។ រជ្ជកាល ក្រោយៗមកទៀត បន្ទាប់ពីគ្រឹស្តសករាជ១៨៥៩ គេពុំឃើញមានការប្រារព្ធពិធីបង្ហើរខ្លែងនេះទៀតឡើយ ។ ប៉ុន្តែទោះបីយា៉ងនេះក្តី ក៏ប្រជារាស្ត្រនៅគ្រប់ទិសទីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលណារដូវរំហើយចូលមកដល់គឺខ្យល់បក់មកពីទិសខាងជើង គេនាំគ្នាបង្ហើរខ្លែងលេងកម្សាន្តទាំងចាស់ទាំងក្មេង ក្រោយពីបានប្រមូលផលស្រូវរួចហើយ ។ ខ្លែងដែលប្រជាជនលេងនៅតាមនិគមជនបទ ផ្សេងៗទូទាំងប្រទេសនោះ ចែកជាពីរផ្នែក ៖
-ចាស់ៗ និយមបង្ហើរខ្លែងព្នង ឬខ្លែងអែក ។
-ក្មេងៗលេងខ្លែង តូចៗដូចជាខ្លែងកណ្តូង ខ្លែងហោប៉ៅ ឬប្រប៉ៅ ខ្លែងផ្កាយ ខ្លែងគោម ខ្លែងប៉ោត ។ល។
II. ការចាត់ចែងរៀបចំពិធីបង្ហើរខ្លែង
១-ការសង់រោងពិធី
តាមទម្លាប់ពីមុនរៀងមក គេត្រូវសង់រោងពិធីចំនួនប្រាំ គឺ ៖
-រោង តូចៗនៅតាមទិសធំទាំង៤ គឺខាងកើតខាងជើងខាងត្បូង និងខាងលិច ។
-នៅចំកណ្តាលរោងតូចទាំង៤ គេសង់រោងធំមួយមានទំហំ១០ម៉ែត្រគុណនឹង៧ម៉ែត្រ ។ គឺនៅក្នុងរោងធំនេះហើយ ដែលជាវេទិកាកិត្តិយសសម្រាប់ព្រះករុណាជាម្ចាស់ជីវិតតម្កល់លើត្បូងទ្រង់យាងមកជាព្រះរាជាធិបតីដ៏ខ្ពង់ខ្ពស់ ឬព្រះរាជតំណាង ជាកន្លែងសម្រាប់ព្រះសង្ឃគង់ និងជាទីសម្រាប់សម្តែងនៃក្រុមរបាំ និងវង់តន្ត្រីមកប្រគំកំដរពិធីនេះផង ។ នៅក្នុងរោងធំនេះដែរ គេបានតាំងរូបសំណាកជាតំណាងព្រះអាទិទេព (ព្រះពាយ) ដែលគង់លើអាសនៈសម្រាប់ជាទីគោរពសក្ការៈក្នុងពិធីនេះ ។
នៅពេលព្រលប់នៃរាត្រីទីមួយ ក្រុមបារគូត្រូវដើរអុជភ្លើងគោមដែលគេព្យួរនៅទីនោះឱ្យភ្លឺព្រោងព្រាត ។ គោមនេះត្រូវបានគេពន្លត់នៅពេលព្រលឹម ស្រាងៗនៃថ្ងៃបន្ទាប់ ។ នៅពេលព្រលប់នៃថ្ងៃទីពីរ មុនព្រះមហាក្សត្រ ឬព្រះរាជតំណាងយាងមកដល់ គេអុជភ្លើងគោមជាថ្មីម្តងទៀត ។ ព្រមពេលជាមួយនោះអស់នាម៉ឺនសព្វមុខមន្ត្រី ភ្ញៀវកិត្តិយសជាតិ អន្តរជាតិ និងប្រជារាស្ត្រដែលបានចូលរួមក៏បានដុតទៀន-ធូប ធ្វើពិធីបួងសួង បន់ស្រន់ សុំឱ្យបានសុខសប្បាយ សិរីសួស្តី សុភមង្គលនៅចំពោះរូបតំណាងព្រះអាទិទេព (ព្រះពាយ)ផងដែរ ។
២-អំពីតង្វាយផ្សេងៗ
ក-តង្វាយភ្លេង
ពិធីដង្ហែខ្លែងត្រូវប្រារព្ធឡើងក្នុងបរិយាកាសយ៉ាងអធិកអធម ដោយមានភ្ញៀវធំ-តូច និងមហាជនចូលរួម ។ ដោយឡែក ដើម្បីញ៉ាំងឱ្យពិធីបុណ្យប្រកបដោយភាពមនោរម្យថែមទៀតនោះ ក្រុមតន្ត្រីពិណពាទ្យប្រគំបទភ្លេងយ៉ាងពីរោះរងំ គួរជាទីរំភើបរីករាយ ។ បទដែលតែងតែប្រគំក្នុងពិធីនេះមានជាអាទិ៍ ៖ បទក្រាណៃ បទជើត បទតង្វាយព្រះពាយ បទតង្វាយព្រះពិស្ណុការ បទអុំទូក ។ល។ បន្ទាប់មកព្រះសង្ឃ៧អង្គនិមន្តមកពីវត្ត៧ស្វាយធ្យាយធម៌ជយន្តោ ចំរើនសិរីសួស្តី ជ័យមង្គលដល់អ្នកដែលបានចូលរួមក្នុងពិធីនេះ ។
ខ-តង្វាយរបាំ
បន្ទាប់ពីព្រះសង្ឃបានស្វាធ្យាយ ព្រះសត្តប្បករណាភិធម្មរួចហើយ ក្រុមសិល្បៈចាប់សម្តែងរបាំថ្វាយព្រះពិស្ណុការ របាំបាចផ្កា របាំទេពមនោរម្យ និងរបាំនាងមេខលាជាដើម ដើម្បីឧទ្ទិសថ្វាយចំពោះព្រះអាទិទេពទាំងឡាយក្នុងព្រហ្មញ្ញសាសនា មានព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ ព្រះព្រហ្ម ព្រះឥន្ទ ព្រះចន្ទ ព្រះអាទិត្យ ព្រះពាយ ។ល។
គ-គ្រឿងតង្វាយក្នុងរោងធំ
រោងធំដែលជារោងពិសេសចម្បង មានរៀបចំគ្រឿងតង្វាយ សំខាន់ៗមួយចំនួនដូចតទៅ ៖
-បាយសី៣ថ្នាក់១គូ ។
-បាយសី៥ថ្នាក់១គូ ។
-បាយសី៧ថ្នាក់១គូ ។
-បាយសី៩ថ្នាក់១គូ ។
-ដាវជ័យ១, កាបិតមាស១, កាបិតប្រាក់១, លំពែងពេជ្រ១, ខ្លែងចំនួន៥ ។ ក្រៅពីនេះគេមានរៀបចំសំណែនជាម្ហូបចំណី និងគ្រឿងសក្ការៈ ផ្សេងៗរួមមាន ៖
-ចំអាប២ថាស បង្អែម២ថាស នំអន្សម នំគម នំបត់ គ្រឿងស្រវឹង ទៀនធូប ផ្កាភ្ញីជាដើម ។
ឃ-គ្រឿងតង្វាយក្នុងរោង តូចៗទាំង៤
ក្នុងរោងពិធី តូចៗ សង់នៅតាមទិសធំទាំងបួននោះមានរៀបរណ្តាប់ដូចគ្នាគ្រប់រោងដូចជា ៖ ផ្លែឈើគ្រប់មុខពីរថាស, ចំអាបពីរថាស ស្រា ទៀន ធូប ផ្កា កែវទឹកជាដើម ។
៣-ក្បួនដង្ហែខ្លែង
លុះក្រុមសិល្បៈរបាំសម្តែងចប់សព្វគ្រប់ហើយ អាចារ្យបារគូបាននាំអ្នកបង្ហើរខ្លែងទាំងអស់កាន់ខ្លែង រៀងៗខ្លួន រួចធ្វើពិធីគោរពចំពោះព្រះអាទិទេព ព្រះពាយ (ខ្យល់) នៅក្នុងរោងពិធីទាំងរោងតូចទាំងរោងធំ ។ បន្ទាប់មកគេនាំគ្នាដើរដង្ហែប្រទក្សិណជុំវិញទីលានបង្ហោះខ្លែងមួយជុំ ដោយមានក្រុមឆៃយ៉ាំប្រគំនាំមុខក្បួនផង ។ ក្បួនដង្ហែនេះក៏មានភ្ញៀវ និងមហាជនច្រើនកុះករចូលរួមយ៉ាងអធិកអធមផងដែរ ។
កាលណាក្បួនដង្ហែបានប្រព្រឹត្តទៅបានមួយជុំហើយ អាចារ្យ បារគូក៏ចាប់ផ្តើមពិធីបង្ហោះខ្លែងតាមលំដាប់លំដោយតទៅ ។
III.ប្រភេទខ្លែងខ្មែរ
ប្រជាជនខ្មែរបានច្នៃប្រឌិតខ្លែងជាច្រើនប្រភេទ ដែលមានទ្រង់ទ្រាយប្រហាក់ប្រហែលនឹងសត្វខ្លះ ឬដូចវត្ថុដែលគេប្រើប្រាស់ក្នុងជីវភាពប្រចាំថ្ងៃខ្លះ ។ គេឱ្យឈ្មោះ ប្លែកៗគ្នាទៅតាមទ្រង់ទ្រាយនៃខ្លែងនោះដូចខាងក្រោម ៖
១-ខ្លែងព្នង, ២-ខ្លែងកន្ទោង, ៣-ខ្លែងកណ្តូង, ៤-ខ្លែងខ្លោះ, ៥-ខ្លែងកូនមាន់, ៦-ខ្លែងបៅ ឬប្រប៉ៅ, ៧-ខ្លែងប្រមង់, ៨-ខ្លែងសាក់ ឬខ្លែងចាក់, ៩-ខ្លែងគោម, ១០-ខ្លែងមេអំបៅ, ១១-ខ្លែងស្វាប្រសាក់ ឬស្វាប្រចាក់, ១២-ខ្លែងយក្ស, ១៣-ខ្លែងហោប៉ៅ, ១៤-ខ្លែងព្រះខែ, ១៥-ខ្លែងបណ្តើរកូន, ១៦-ខ្លែងប៉ោត, ១៧-ខ្លែងផ្កាយ, ១៨-ខ្លែងផ្កា, ១៩-ខ្លែងពស់, ២០-ខ្លែងនាគ, ២១-ខ្លែងកង្កែប, ២២-ខ្លែងប្រជៀវ, ២៣-ខ្លែងប្រយុទ្ធ, ២៤-ខ្លែងឃ្លោក ឬខ្លែងក្អម ។
IV. របៀបធ្វើខ្លែងព្នង ឬខ្លែងអែក
មុននឹងធ្វើខ្លែង ចាំបាច់គេត្រូវជ្រើសរើសរកសម្ភារដែលជាគ្រឿងផ្សំផ្គុំនោះឱ្យមានគុណភាពល្អ និងគ្រប់មុខតាមសេចក្តីត្រូវការ ។ របស់ផ្សេងៗដែលគេតែងត្រៀមទុកសម្រាប់ធ្វើខ្លែងនោះមាន ៖
១-ឫស្សី(ច្រើនយកឫស្សីពេញចំណាស់ដើម្បីប្រើជាប់បានយូរ ។ ជួនកាលបើគ្មានឫស្សីស្រុកគេយកឫស្សីពីងពង់មកជំនួសក៏បានដែរ ។ ) សម្រាប់ធ្វើជាគ្រោងឆ្អឹងខ្លែង ឬដងអែក ។
២-ផ្តៅ(គេអាចប្រើស្លឹកត្នោត ឬស្លឹកទ្រាំងធ្វើអណ្តាតអែកក៏បានដែរ ។ ) សម្រាប់ធ្វើអណ្តាតអែក ។
៣-ក្រមួនសម្រាប់បិទចុងអណ្តាតអែកទាំងសងខាង ។
៤-ស្លឹកត្នោត ស្លឹកទ្រាំង ឬស្លឹកដូង សម្រាប់ធ្វើកន្ទុយខ្លែង ។
៥-ជ័រព្នៅ ឬបាយម៉ាន ឬជ័រកាវសម្រាប់បិទក្រដាសខ្លែង ។
៦-សំពត់ទេសឯក ឬសូត្រ ឬក្រដាសយៃ សម្រាប់ពាស ឬដាសតួខ្លែង និងផ្នែកបន្ទាប់បន្សំផ្សេងៗទៀតនៃខ្លែង ។
លុះប្រមែប្រមូលគ្រឿងសម្ភារបានគ្រប់មុខអស់ហើយ ដំបូងឡើងគេត្រូវយកឫស្សីមកកាត់ទៅតាមខ្នាតដែលគេចង់បាន រួចហើយពុះច្រៀកបិទធ្វើជាដងអែកខ្លះធ្វើជាផ្នែក ផ្សេងៗនៃគ្រោងឆ្អឹងខ្លែង ខ្លះតូច ខ្លះធំ មូល ឬសំប៉ែត វែងខ្លីទៅតាមផ្នែករបស់វា ។
ក-ការធ្វើអែក
គេយកឫស្សីដែលពុះច្រៀករួចហើយនោះ មកបិទឱ្យស្អាតនឹងកាំបិតបន្ទោះយ៉ាងមុត ។ ដងអែកដែលវែងបំផុតមិនសូវលើសពីពីរម៉ែត្រឡើយ ។ គេធ្វើអែកវែង ឬខ្លីទៅតាមទំហំខ្លែងធំ ឬតូច (បើខ្លែងតូច អែកធំ នោះវាមិនគ្រាន់តែគ្មានសមាមាត្រប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែខ្លែងយោងមិនរួចមិនអាចហោះហើរទៅលើអាកាសបាន។) ជាធម្មតាដងអែកច្រើនតែធំ ហើយក្រាស់នៅផ្នែកកណ្តាល ហើយរាងរៀវបន្តិចនៅចុងទាំងសងខាង ដែលគេតែងតែឆ្លាក់ធ្វើជាក្បាច់គន្លាក់ និងធ្វើជាចម្ពាមសម្រាប់ទ្រខ្សែអែកឱ្យនៅចំត្រង់កណ្តាលចម្ពាម ។ ដើម្បីឱ្យដងអែករឹងមាំ នៅផ្នែកកណ្តាលនោះ គេត្រូវយកបន្ទះឫស្សីមួយកំណាត់ទៀតមកចងអបស្របជាមួយនឹងដងអែក ដោយទុកចន្លោះប្រហោងល្មម តែអាចស៊កក្បាលខ្លែងបានជាប់រឹងល្អមិនឱ្យងាករេបាន។
បន្ទាប់ពីធ្វើដងរួចហើយ គេយកផ្តៅចាស់មានដើមត្រង់ ស្មើល្អមកពុះច្រៀក បិតយ៉ាងផ្ចិតផ្ចង់ឱ្យសំប៉ែតស្តើងស្មើសាច់ ហើយមានបន្ទារប៉ុនគ្នាពីចុងម្ខាងទៅចុងម្ខាង ។ នៅចុងអណ្តាតអែកទាំងសងខាង គេលាក់ត្រង់អណ្តាតបន្តិចសម្រាប់ចងខ្សែ(ខ្សែនេះគេហៅថា សាយអែកច្រើនធ្វើពីសរសៃសូត្រទើបជាប់ល្អ ហើយងាយវិលញ័រទៅតាមកម្លាំងខ្យល់បក់) ភ្ជាប់ទៅនឹងចុងដងអែកទាំងសងខាង ។ ត្រង់កន្លែងមានគន្លាក់សម្រាប់ចងខ្សែនោះ គេចោះប្រហោងតូចល្មមប៉ុនជើងធូប សម្រាប់ស៊កខ្សែសាយអែក ។ នៅត្រង់កន្លែងនោះដែរ ដែលគេបិទក្រមួនឃ្មុំ សម្រាប់ធ្វើជាប៉ោល ជួយឱ្យមានទម្ងន់យោលបង្វិលអណ្តាតអែកទៅតាមកម្លាំងខ្យល់បក់ ។ មុនស៊កអែកទៅនឹងឆ្អឹងក្បាលខ្លែង គេត្រូវដំឡើងខ្សែសាយឱ្យតឹងល្មម ដែលធ្វើឱ្យដងអែករាងពត់វង់កោងបន្តិច ដូចទម្រង់ដងធ្នូដែលមិនទាន់យឹតដូច្នោះឯង ។ ប៉ុន្តែតាមបទពិសោធន៍របស់អ្នកលេងខ្លែង មុនដាក់អែកបង្ហោះភ្ជាប់ជាមួយខ្លែង គេតែងចងខ្សែគ្រវីស្តាប់សំឡេងអែកសាកមើលសិន ដើម្បីឱ្យដឹងថា តើសំឡេងអែកឆ្លើយគ្នាល្អឬទេ ? ពីរោះឬទេ ? សំឡេងអែក ឮចេញមកប៉ុន្មានសូរ ? ។ បើឮឆ្លើយគ្នាបានបួន ឬប្រាំសំឡេង គេសន្និដ្ឋានថា ល្អណាស់! ពីរោះណាស់! អាចដាក់ភ្ជាប់ជាមួយខ្លែងបង្ហើរបាន ។ ផ្ទុយទៅវិញ បើកាលណាសំឡេងអែកឮតែបីសំឡេង ហើយមិនឆ្លើយគ្នារណ្តំរងំទេនោះ អ្នកធ្វើអែកត្រូវមានវិធានការរិះរកវិធីកែសម្រួល ដោយបិតអណ្តាតឱ្យកាន់តែស្តើង ឬបិតសម្រួលឱ្យស្មើល្អ ឬក៏បន្ថែមបន្ថយក្រមួនដែលបិទនៅចុងអណ្តាត ធ្វើយ៉ាងណាទាល់តែសំឡេងអែកឆ្លើយឆ្លងបានពីរោះ ។ ពេលគ្រវីសាកគេយកមេដៃ និងចង្អុលដៃឈ្លេញបង្វិលសាយអែកឱ្យវិលរួចទើបគ្រវីឱ្យជក់ ទាល់តែធ្វើយ៉ាងនេះ ទើបអណ្តាតអែកវិល ហើយបន្លឺសំឡេងចេញមកបាន ។
ខ-របៀបធ្វើតួខ្លែង
គេយកឫស្សីមកពុះជ្រៀកធ្វើឆ្អឹងទ្រូងដែលធំ ហើយរឹងមាំជាងឆ្អឹងផ្នែកដទៃទៀត ។ គេបិតឆ្អឹងទ្រូងនេះឱ្យរាងមូលសំបែ៉តបន្តិច ដែលត្រូវដាក់ចំកណ្តាលតួខ្លែង តាំងពីក្បាលលើរហូតដល់គុម្ពកន្ទុយខ្លែង ។ ឆ្អឹងទ្រូងនេះ ជាផ្នែកសំខាន់ជាងគេ ជាមេមាំរឹង និងជាស្នូលកណ្តាលនៃគ្រោងឆ្អឹងទាំងអស់ ។ នៅផ្នែកខាងចុង ខាងលើត្រង់ក្បាលខ្លែង គេបិតឆ្អឹងនេះឱ្យស្រួចបន្តិច។ គឺត្រង់នេះហើយដែលជាកន្លែងសម្រាប់ស៊កភ្ជាប់មកនឹងតួខ្លែង ។ បន្ទាប់មកគេបិតឫស្សីឱ្យមានសណ្ឋានរាងមូល សម្រាប់ធ្វើជាតួសំខាន់នៃខ្លួនខ្លែង ។ ឆ្អឹងតួនេះមានពីរ គឺផ្នែកខាងលើ និងផ្នែកខាងក្រោមក ដែលគេត្រូវចងផ្អោបភ្ជាប់គ្នានៅខាងចុងស្លាបខ្លែងទាំងសងខាង ឱ្យមានរាងបែបរៀវបន្តិចនៅខាងចុង ។ ទៅតាមចំណូលចិត្តរបស់អ្នកលេងខ្លែងខ្លះគេច្នៃធ្វើចុងស្លាបនេះពត់ឱ្យង ក្ងក់ទៅខាងលើ ឯអ្នកខ្លះទៀត មិនធ្វើក្បាច់ក្បូរអ្វីច្រើនទេ គឺគ្រាន់តែយកឆ្អឹងតួខាងលើ និងខាងក្រោមមកចងភ្ជាប់គ្នាជារង្វង់កោងនោះជាការស្រេច ។ ធ្វើយា៉ងនេះខ្លែងមានរាងពងក្រពើបែបសំប៉ែតបន្តិច ។
លោកតាព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លុះចងឆ្អឹងតួលើក្រោមទាំងពីរភ្ជាប់គ្នាហើយ គេក៏បិតឫស្សីធ្វើផ្នែកខាងក្រោម (ត្រង់នេះហៅថាចង្កេះខ្លែង) នៃតួសំខាន់របស់ខ្លែង គឺចង្កេះខ្លែងដែលភ្ជាប់ចុះមកក្រោម ប្រមាណជាបីដេស៊ីម៉ែត្រ ។ នៅខាងក្រោមចង្កេះខ្លែង គេធ្វើតួកូនខ្លែង ដោយពត់ចេញជារាងមានទម្រង់ជាក្បាច់ ដូចរាងបេះដូងបន្តិច ដូចឃ្លោកសាយដៀវបន្តិច ។ បន្ទាប់ពីធ្វើរាងចង្កេះមក គេក៏ចាប់ធ្វើកន្ទុយរារបស់ខ្លែង ដោយយកខ្សែពីរចងតភ្ជាប់ពីផ្នែកខាងឆ្វេង និងខាងស្តាំចុះត្រង់មកខាងក្រោម ប្រមាណជាប្រាំបីដេស៊ីម៉ែត្រ អមអែបសងខាងឆ្អឹងទ្រូងដែលលយវែងធ្លាក់ចុះមកដល់ផ្នែកនេះ ។ កាលណាសង់បានជារាងខ្លែងសព្វគ្រប់ផ្នែកទាំងអស់ហើយ គេក៏យកសំពត់ ឬក្រដាសយៃមកពាសតាមគ្រោងឆ្អឹងខ្លែង ។ នៅត្រង់ជាយគ្រែង ខាងៗ គេបិទឱ្យត្រូវតាមគ្រោងឆ្អឹង ដោយប្រើជ័រព្នៅ (នៅស្រុកស្រែគេច្រើនប្រើតែជ័រព្នៅជាងគ្រឿងស្អិត ឯទៀតៗ) ឬបាយមា៉ន ឬកាវ ។ ក្រោយពីបានបិទក្រដាស ឬសំពត់តាមទម្រង់រាងខ្លែងបានល្អត្រឹមត្រូវហើយ គេយកស្លឹកត្នោត ស្លឹកទ្រាំង ឬស្លឹកចាកមកចាក់កួចតគ្នា ធ្វើជាកន្ទុយខ្លែង ដែលតាមធម្មតាតែងតែមានពីរជាដរាប ។ បើខ្លែងមានទំហំកាន់តែធំនោះ គេត្រូវធ្វើកន្ទុយខ្លែងកាន់តែវែង ដើម្បីឱ្យមានសមាមាត្រផង និងមានលំនឹងល្អក្នុងការហោះហើររបស់ខ្លែងផង។ ពេលចាក់កន្ទុយខ្លែងបានហើយ គេយកមកចងភ្ជាប់ទៅនឹងឈើទទឹង ត្រង់ផ្នែកខាងក្រោមនៃកន្ទុយរា ។
ក្នុងការបង្ហោះខ្លែងសាកល្បងនោះ គេត្រូវពិនិត្យមើល បើកាលណាខ្លែងចេះតែរេ គ្រវីក្បាល ហើយដាំទីងក្បាលចុះនោះ គេដឹងថាខ្លែងនោះស្រាលកន្ទុយ គេត្រូវបន្តថែមកន្ទុយឱ្យវែងបន្តិចទៀត ។ ម្យ៉ាងទៀតគេត្រូវពិនិត្យ និងសម្រួលខ្សែទ្រូងផងដែរ(ខ្សែទ្រូងគឺខ្សែដែលចងត្រង់ប្រជុំឆ្អឹងទ្រូង និងឆ្អឹងស្លាបលើ ភ្ជាប់មកប្រជុំឆ្អឹងទ្រូង និងឆ្អឹងស្លាបក្រោមលៃឱ្យខ្លីខើចលើបន្តិច) ។
V-រដូវលេងខ្លែង
១-តើគេបង្ហោះ (ពាក្យបង្ហោះ និងបង្ហើរ មានន័យប្រហាក់ប្រហែលគ្នា ហោះហើរ, ជួនកាលគេហៅបង្ហោះ ជួនកាលគេហៅបង្ហើរ,បង្ហោះ, ហោះ បង្ហើរ ធ្វើឱ្យហើរ ) ខ្លែងនៅពេលណា ?
តាមទំនៀមទម្លាប់ខ្មែរយើងតាំងពីបុរាណមក គេតែងតែចាត់ចែងធ្វើពិធីបង្ហើរខ្លែងនៅថ្ងៃពេញបូណ៌មីខែមិគសិរ ។ នេះគឺជាកាលបរិច្ឆេទផ្លូវការដែលបានឯកភាពគ្នាទូទាំងប្រទេស ។ ប៉ុន្តែចំពោះប្រជាជនចាស់ក្មេងនៅគ្រប់ទីតំបន់ជនបទ ស្រែចម្ការទូទាំងប្រទេសវិញ គេមិនកំណត់នៅថ្ងៃណានោះឡើយ ។ តែកាលណាគេទំនេរដៃពីការងារច្រូតកាត់ បោកបែន ប្រមូលផលដាក់ជង្រុកហើយនោះ គេនាំគ្នាចាប់បង្ហោះខ្លែងលេងយា៉ងសប្បាយរីករាយ ។
យើងមិនពិបាកយល់អំពីបញ្ហាជ្រើសរើសពេលវេលា ដើម្បីលេងខ្លែងនោះទេ យើងគ្រាន់តែសង្កេតចំណាំមើលទៅក៏អាចដឹងថា នៅខែដែលមានខ្យល់រដូវ (មូសុង) បក់មកពីទិសខាងជើងជាប់មិនដាច់រយៈ នាំយកទាំងធាតុអាកាសត្រជាក់មកជាមួយផងនោះ គឺចំណុចនេះហើយជាលក្ខណសម្បត្តិដ៏ល្អ (បានន័យថាខ្យល់រដូវបក់ជាប់ជាទៀងទាត់មកពីទិសខាងជើង ឬពីឦសាន និងទំនេរដៃពីការងារច្រូតកាត់ប្រមូលផល ។) សម្រាប់ការបង្ហើរខ្លែង ។ ភោគផលផ្សេងៗដែលតែងមកដល់ជាមួយនឹងការបង្ហើរខ្លែងនេះ គឺរដូវដាល់អំបុកដែលបរិបូណ៌ដោយផលានុផល ផ្សេងៗ មានក្រូច អំពៅ ដូង ចេក ល្មុត ។ល។ ហើយទន្ទឹមនេះដែរ គឺរដូវសម្បូណ៌ត្រី កំពិស ដែលគេធ្វើប្រហុកផ្អកទុកបរិភោគនៅរដូវដកស្ទូងខាងមុខ ។ ពេលនោះ នៅតំបន់ជនបទ គេឃើញ ក្មេងៗ ឬចាស់បង្ហើរខ្លែងមុនថ្ងៃពេញបូណ៌មី ខែមិគសិរក៏មាន ដោយឆ្លៀតពេលដែលមានខ្យល់ពីទិសខាងជើងបកមកត្រង់ល្អ ។
២-ទីកន្លែងសម្រាប់បង្ហោះខ្លែង
លោកតាព្រឹទ្ធាចារ្យមៀច ប៉ុណ្ណ លើកឡើងថា ការបង្ហោះខ្លែងមិនមែនអាចធ្វើបាននៅគ្រប់តែទីកន្លែងនោះឡើយ ។ ជាពិសេសក្នុងការបង្ហោះខ្លែងព្នង (ខ្លែងធំ) ឬខ្លែងអែក គេត្រូវរកកន្លែងណាដែលមានវាលធំស្រឡះល្អ (វាលស្រែធំល្វឹងល្វើយ ដែលបានច្រូតរួចហើយ) ពុំមានដើមឈើ ខ្ពស់ៗជាឧបស័គ្គ ។ តំបន់ជនបទរបស់ខ្មែរយើង ជាទីលានដ៏សមស្របបំផុតសម្រាប់បង្ហើរខ្លែង ។ ម្យ៉ាងទៀតទីវាលជាកន្លែងដែលខ្យល់បក់បានជាប់ជាប្រចាំ ដោយពុំមានអ្វីមកបាំងរាំងស្ទះខ្យល់ឱ្យអាក់នោះឡើយ។ នៅកន្លែងនោះ គេអាចមានទី វែងសម្រាប់រត់លឿន ឱ្យខ្លែងហោះឡើង ។ គេមិនបារម្ភខ្លាចខ្លែងទើរជាប់នៅលើមែកឈើឡើយ ។ ដូច្នេះខ្លែងអាចហោះបានខ្ពស់ល្អជាងទី ណាៗទាំងអស់ ។ បើកាលណាខ្លែងហោះបានកាន់តែខ្ពស់ នោះសំឡេងអែកក៏លាន់ឮ សាយទៅបានកាន់តែឆ្ងាយ ។ នេះក៏ជាការបង្អួតស្នាដៃគ្នារវាងភូមិមួយ និងភូមិមួយទៀត តាមរយៈការបង្ហោះខ្លែងមានទ្រង់ទ្រាយធំ ខ្លែងហោះបានខ្ពស់ និងសំឡេងអែកឮយ៉ាងពីរោះ ។
៣-របៀបស្ទង់ខ្យល់មុនបង្ហោះខ្លែង
ដើម្បីឱ្យខ្លែងហោះហើរបានល្អ អ្នកលេងខ្លែងត្រូវចេះពិនិត្យខ្យល់
ក/ខ្យល់តិច ឬខ្លាំង ខ្យល់ជាប់ ឬខ្យល់ដាច់ ។
ខ/ខ្យល់ក្រោម ឬខ្យល់លើ ។
-ខ្យល់ខ្លាំងពេក ៖ ខ្លែងអាចរេខ្លាំង ឬដាំក្បាលចុះ ។
-ខ្យល់ដាច់ ខ្យល់មិនជាប់ ខ្លែងហោះហើយអាចធ្លាក់ចុះមកវិញ (សូមរំលឹកដល់ពាក្យខ្មែរបុរាណថា ខ្លែងឡើងដ្បិតខ្យល់) ។
-ខ្យល់តិច ៖ ខ្លែងឡើងមិនរួច ។
-មានតែខ្យល់ក្រោម = ខ្លែងឡើងបានក្នុងកម្ពស់យ៉ាងទាប រួចក៏ធ្លាក់មកវិញ ។
-មានទាំងខ្យល់ក្រោមទាំងខ្យល់លើ ៖ ខ្លែងហើរបានជាប់នៅបានយូរលើអាកាស (គេអាចបង្ហោះខ្លែង ចងវាទុករហូត១ថ្ងៃ១យប់ទៀតផង) ។ តាមចំណាំខ្លែងអែកខ្មែរយើង អាចហោះបានកម្ពស់៣០០ម៉ែត្រទៅ៤០០ម៉ែត្រ ។
៤-ការបង្ហោះខ្លែង
ដូចបានជម្រាបរួចហើយថា ការបង្ហោះខ្លែងទាមទារទីវាលធំបង្គួរសម្រាប់រត់បង្ហើរខ្លែង ។ កាលបើចង់បង្ហោះខ្លែង គេត្រូវការមនុស្សពីរនាក់ជាចាំបាច់គឺ ៖
-អ្នករត់ខ្លែង
-អ្នកកាន់ខ្លែងបង្ហោះ
មុនបង្ហោះ គេត្រូវលាខ្សែខ្លែងឱ្យវែងប្រមាណពី៥០ទៅ១០០ម៉ែត្រ ។ អ្នករត់ និងអ្នកបង្ហោះអាចនិយាយឆ្លើយឆ្លងគ្នាទៅវិញទៅមកអំពីសកម្មភាពដែលត្រូវធ្វើ ។ លុះខ្យល់បក់មកល្អហើយ អ្នករត់ខ្លែងស្រែកប្រាប់មកអ្នកបង្ហោះថា «ប្រុង» «ត្របាញ់ខ្សែសាយអែក» អ្នកបង្ហោះធ្វើតាម ហើយស្រែកប្រាប់ទៅវិញថា «ហ៎!រត់ឱ្យលឿន!» ។ អ្នករត់ចេះតែរត់បណ្តើរលាខ្សែខ្លែងបណ្តើរ ងាកមើលខ្លែងបណ្តើរ ដរាបទាល់តែអស់ខ្សែ ។ កាលបើឃើញថា ខ្លែងបានហោះជាប់នៅស្រទាប់ខ្យល់លើល្អហើយ គេក៏យកខ្សែខ្លែងទៅចងភ្ជាប់នឹងដើមឈើណាមួយ ហើយអង្គុយសម្លឹងមើលខ្លែងរេរាំចុះឡើងតាមចរន្តខ្យល់ ដោយបន្លឺសំឡេងអែកដ៏ពីរោះរងំគួរឱ្យស្រណោះ ម្ចាស់ខ្លែងសប្បាយរីករាយ នឹងមើលទស្សនីយភាពដែលធ្វើឱ្យអារម្មណ៍គេរំភើបរីករាយពន់ពេកណាស់ ។
ចំពោះខ្លែងតូចតាចដែលក្មេងទូទៅលេងកម្សាន្តវិញនោះ គេអាចបង្ហោះបានតែម្នាក់ឯង ដោយពុំចាំបាច់មានអ្នកជំនួយឡើយ ។
VI-ជំនឿរបស់ប្រជាជនទៅលើការបង្ហើរខ្លែង
ទាំងព្រះមហាក្សត្រ ទាំងប្រជារាស្ត្រខ្មែរ តែងតែមានជំនឿ តៗគ្នាថា ការបង្ហោះខ្លែងធ្វើឡើងដើម្បីគោរពបូជាដល់ព្រហ្មញ្ញសាសនាផង និងព្រះពុទ្ធសាសនាផង ។
១-បង្ហោះខ្លែងបូជាព្រហ្មញ្ញសាសនា
ក្នុងលទ្ធិព្រហ្មញ្ញសាសនា គេគោរពព្រះអាទិទេពជាច្រើនដូចជា ព្រះសិវៈ ព្រះវិស្ណុ ព្រះព្រហ្ម ។ល។ ក្រៅពីនេះនៅមានព្រះអាទិទេពបន្ទាប់បន្សំ ផ្សេងៗទៀត ដូចជាព្រះអាទិត្យ ព្រះចន្ទ ព្រះពាយ ព្រះពិរុណ ព្រះធរណី ព្រះអគ្គី ។ ពិធីបង្ហើរខ្លែងនេះជាកិច្ចគោរពដឹងគុណព្រះពាយ (ខ្យល់) ដែលផ្តល់នូវខ្យល់ឱ្យយើងដកដង្ហើមបានរស់ជីវិត គ្រប់ៗគ្នា ដែលគេនិយមហៅថាដង្ហើមរស់ ។
២-បង្ហោះខ្លែងបូជាព្រះពុទ្ធសាសនា
ម្យា៉ងទៀតផ្អែកទៅតាមជំនឿខាងព្រះពុទ្ធសាសនា ពិធីបង្ហោះខ្លែងនេះ គឺជាពិធីមួយសម្រាប់គោរពបូជាដល់ព្រះចូឡាមណីចេតិយ (ព្រះចេតិយតម្កល់ព្រះកេសា (សក់) ព្រះបរមគ្រូនៃយើង នៅស្ថានត្រៃត្រឹង្ស) ដែលប្រតិស្ឋាននៅវិមានត្រៃត្រឹង្ស ។
៣-អំពីខ្លែងធ្លាក់លើផ្ទះ
តាមជំនឿរបស់ខ្មែរយើង បើកាលណាខ្លែង (និយាយចំពោះតែខ្លែងព្នង ឬខ្លែងអែកធំៗប៉ុណ្ណោះ) ធ្លាក់លើដំបូលផ្ទះអ្នកណាមួយនោះ គេចាត់ទុកថាជាការចង្រៃ (នាំមកនូវគ្រោះកាច ផ្សេងៗដល់ម្ចាស់ផ្ទះនោះ) ពន់ពេកណាស់ ។ ម្ចាស់ផ្ទះទាមទារឱ្យម្ចាស់ខ្លែងធ្វើពិធីបង្កក់ប្រសិទ្ធីលើករាសីឱ្យគេ នោះទើបគេសុខចិត្ត ។ បើពុំនោះទេនឹងកើតមានការវិវាទប្តឹងប្តល់គ្នាជាប្រាកដ ។
ការបង្ហោះខ្លែង គឺជាទំនៀមទម្លាប់ប្រពៃណីរបស់សង្គមខ្មែរយើងតាំងពីបុរាណមកម្ល៉េះ ។ សព្វថ្ងៃនេះ នៅតែបន្តធ្វើតាមដំណែលនៃដូនតាយើង ដែលបញ្ជាក់អំពីក្រឹត្យក្រមមួយដែលថា ជីវិតតែងផ្សារភ្ជាប់ទៅនឹងធម្មជាតិ ។
ដើម្បីគោរពនឹកគុណដល់ធាតុទាំងបួន ដែលទ្រទ្រង់នូវលោក គឺធាតុដី ធាតុទឹក ធាតុភ្លើង ធាតុខ្យល់ ដែលផ្តល់នូវជីវិត នូវធម្មជាតិ ផ្សេងៗសម្រាប់កំដរជីវិត យើងក៏នាំគ្នាធ្វើពិធីនេះឡើង នៅពេលដែលខ្មែរបានរីករាយក្នុងអារម្មណ៍ ដោយបានទទួលផលពីរបរកសិកម្ម។ ទោះបីបានពិនិត្យឃើញថា នៅសម័យនេះការបង្ហោះខ្លែងមិនសូវមានសកម្មភាពខ្លាំងក្លាយា៉ងណាក្តី ក៏គេនៅតែឃើញមានការបង្ហោះខ្លែងនៅក្នុងប្រទេសយើងជាដរាប ៕
