កំណើតនៃការធ្វើកឋិនទាន
កំណើតនៃការធ្វើកឋិនទាន
ដោយៈ មេសា/ភ្នំពេញៈ កឋិនទាន គឺជាប្រភេទចីវរទាន ហើយក៏ជាទានដែលមានតែក្នុង ព្រះពុទ្ធសាសនាប៉ុណ្ណោះនិង ជាទានមានចែងក្នុងព្រះវិន័យហើយក៏ជាទានដ៏ពិសេសមួយដោយ មានកំណត់ពេលវេលាច្បាស់លាស់ ហើយកឋិនកាលមានរយៈពេលតែ ២៩ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ ។
ទិដ្ឋភាពទូទៅនៃកឋិន
នៅក្នុងព្រះវិន័យបានឱ្យនិយម “ កឋិន “ ថា “ កម្រ “ ព្រោះកឋិនទាន គឺជាទានមួយដែលគេអាច ធ្វើបានដោយកម្រ ។ ហេតុអ្វីបានជាធ្វើបានដោយកម្រ ?
១. អ្នកទទួលៈ ត្រូវតែជាភិក្ខុសង្ឃ ដែលបានគង់ចាំវស្សាដោយចប់សព្វគ្រប់រយៈពេលបី ខែ ហើយក៏ត្រូវតែជាការចូលបឋមវស្សាហើយត្រូវតែគ្មានជម្លោះធំដុំកើតឡើងក្នុងចំណោមភិក្ខុ សង្ឃក្នុងអារាមនោះ ។ ក្នុងព្រះវិន័យបានកំណត់ច្បាស់ថា សាមណេរគ្មានសិទ្ធិទទួលកឋិន បានទេ គឺបានតែភិក្ខុ ហើយបើភិក្ខុនោះមិនបានចូលវស្សា ឬ បានចូលវស្សាដែរប៉ុន្តែបានធ្វើ ដាច់វស្សា ក៏មិនអាចទទួលកឋិនបានដែរ ។ ហើយបើទោះជាមិនដាច់វស្សាប៉ុន្តែភិក្ខុទាំងនោះ មានជម្លោះឈ្លោះទាស់ទែងគ្នា ក៏មិនអាចទទួលកឋិនបានដែរ ។
ម្យ៉ាងទៀត ភិក្ខុដែលគង់ចាំវស្សានៅអារាមណាមួយ អាចទទួលកឋិនបានតែនៅក្នុងវត្តនោះ ប៉ុណ្ណោះ មិនអាចភិក្ខុគង់ចាំវស្សា វត្តណាផ្សេងមកទទួលកឋិនក្នុងវត្តផ្សេង បានឡើយ ។
២. វត្ថុៈ កឋិនជាប្រភេទចីវរទាន ហេតុនេះ វត្ថុដែលប្រើប្រាស់ដែលជាតួអង្គកឋិន មានតែ ស្បង់ ចីពរ ឬ សង្ឃាដី (ទីទៃពីនេះទៅហៅថាបរិវាកឋិន ឬ អានិសង្សលាភហើយគេអាចនាំសម្ភារ នានាទៅរួមក្នុងកឋិននេះបានតាមប្រាថ្នា ) ។ ប៉ុន្តែសំពត់ដែលអាចប្រើប្រាស់ជាសំពត់កឋិន បានលុះណាតែធ្វើត្រឹមត្រូវតាមខ្នាតដែលបានកំណត់ដោយវិន័យ ។
៣. ពេលវេលាៈ ក្នុងមួយឆ្នាំ រយៈពេលដែលអាចធ្វើ កឋិន បានមានតែ ២៩ ថ្ងៃប៉ុណ្ណោះ គឺចាប់ពី ០១ រោច ខែ អស្សុជ ដល់ថ្ងៃ ១៥ កើត ខែ កត្តិក ដែលឆ្នាំ ២០២០ នេះ ត្រូវនឹងថ្ងៃទី ០៣ ដល់ថ្ងៃទី ៣១ ខែ តុលា ហៅថាកឋិនកាល ។ ទីទៃពីរយៈពេលនេះទៅ មិនហៅថាកឋិនឡើយ ។ មួយ សោត ក្នុងវត្តមួយ អាចធ្វើកឋិនបានតែម្តងប៉ុណ្ណោះ ។ ទោះយ៉ាងណា នៅក្នុងថ្ងៃមួយនោះ ទោះមានអ្នក កឋិន ចូលប៉ុន្មានអ្នក ប៉ុន្មានត្រៃ ក៏ធ្វើបានតាមប្រាថ្នា ។
កឋិនទានជាទានពិសេស
បព្វជិត ឬ គ្រហស្ថ ក៏ អាចធ្វើ កឋិនទាន បានដែរ ។ កឋិនទាន មិនមែនគ្រាន់តែជាទានដែលធ្វើ បានដោយកម្រដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើជាដើមឡើយ ប៉ុន្តែកឋិនទានក៏ជាទានពិសេស ជាងចីវរទានទាំងពួងផងដែរ ព្រោះចីវរទានទាំងឡាយ ( ក៏ដូចជាទានទាំងពួងផ្សេងទៀតដែរ ) រមែងបានអានិសង្សតែផ្នែកខាងអ្នកបរិច្ចាគ ឬ អ្នកធ្វើតែប៉ុណ្ណោះ ។ ប៉ុន្តែ ចំពោះ កឋិនទាន វិញ បានអានិសង្សទាំងអ្នកទទួលគឺភិក្ខុសង្ឃផងដែរ ហើយអានិសង្សទាំងនោះគឺជាអ្វីដែលទទួល បាននាពេលបច្ចុប្បន្ន ពោលគឺបន្ទាប់ពីទទួលកឋិនភ្លាម គឺមិនចាំបាច់រង់ចាំដល់ជាតិមុខជាតិ ក្រោយឡើយ ។
វិន័យពុទ្ធប្បញ្ញបានកំណត់ជាក់ច្បាស់ថា ភិក្ខុសង្ឃដែលជាអ្នកទទួលក្រាល កឋិនទាន កាលបើក្រាលបានត្រឹមត្រូវតាមវិន័យពុទ្ធប្បញ្ញត្តិហើយនោះ រមែងទទួលបានអានិសង្សដែរ គឺបានអានិសង្ស ០៥ យ៉ាង ទោះបីកឋិននោះតូចតាច តិចតួចស្តួចស្ដើង ឬធំដុំសម្បូរបែប យ៉ាងណាក៏ដោយ ហើយអានិសង្សទាំង ០៥ យ៉ាងនោះ មិនមែនបានតែចំពោះភិក្ខុដែលជា អ្នកក្រាលគ្រងដែរ។ ប៉ុន្តែគឺបានទៅដល់ភិក្ខុសង្សទាំងអស់ ដែលអ្នកទទួលអនុមោទនា គឺបានស្មើៗគ្នាទាំងអស់គឺ៖
ទី១. ភិក្ខុនិមន្តទៅណាមិនបាច់លាភិក្ខុផងគ្នាដោយមិន ត្រូវអាបត្តិ ( ក្នុងបរិបទនេះ គេគប្បីដឹងថា វិន័យពុទ្ធប្បញ្ញត្តិបានកំណត់ថា ភិក្ខុគង់នៅក្នុងអាវាស ឬ អារាមណាមួយ មុនពេលនិមន្តចេញ ទៅទីណាមួយផ្សេងពី អាវាស ឬ អារាម នោះ ត្រូវប្រាប់ ឬ ជូនដំណឹងដល់ភិក្ខុដទៃដែលគង់នៅ ក្នុងវត្តនោះជាមួយគ្នាឱ្យបានដឹង ពុំនោះទេ នឹងត្រូវអាបត្តិ ពោលគឺមានកំហុស ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ ពីបានទទួល កឋិនទាន ហើយ ភិក្ខុទាំងនោះ អាចនិមន្តចេញពីអាវាស ឬ អារាម នោះដោយពុំ ចាំបាច់ប្រាប់ភិក្ខុដទៃ ក៏មិន ត្រូវអាបត្តិ ពោលគឺមិនមានកំហុសខុសឆ្គង ឬ ទោសពៃរ៍ អ្វីឡើយ ។ នោះឯងហើយគឺជាអានិសង្សទី ១ នៃ កឋិនទាន សម្រាប់ភិក្ខុអ្នកក្រាលគ្រង និងទទួលអនុ មោទនា )។
ទី២ លោកនិមន្តទៅណា មិនបាច់យកនូវត្រៃចីវរទៅជាមួយក៏បាន ( ក្នុងបរិបទនេះមួយទៀត គេក៏គប្បីដឹងដែរថា ក្នុងវិន័យបញ្ញត្តិ បានកំណត់ថា ភិក្ខុ មិនត្រូវទុកសំពត់ចីវររបស់ខ្លួនឱ្យនៅ ឆ្ងាយពីខ្លួនកន្លងរាត្រីឡើយ ពុំនោះទេ នឹងត្រូវអាបត្តិ ពោលគឺមានកំហុស ក្នុងវិន័យពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ ។ ហេតុនេះ រាល់ពេលនិមន្តទៅណា មកណាកន្លងរាត្រីភិក្ខុតែងតែយកត្រីចីវរទៅជាមួយជាប់ ជានិច្ច ដែលប្រការនេះ នាំឱ្យមានក្តីលំបាកក្នុងការធ្វើដំណើរ ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីបានទទួល កឋិនទាន ហើយ ភិក្ខុនោះ អាចនិមន្តទៅកន្លែងផ្សេងដោយយកទៅជាមួយខ្លួនតែចីវរដែលខ្លួន ត្រូវការបានហើយ ដោយមិនចាំបាច់យកទៅតាមជាមួយនូវចីវរទាំង ត្រៃ ឬ ទាំង ៣ក៏មិន ត្រូវអាបត្តិ ពោលគឺគ្មានកំហុសក្នុងវិន័យពុទ្ធប្បញ្ញត្តិឡើយ ) ។
ទី ៣. ឆាន់ភោជនដែលគេនិមន្ត ឬ ដាក់ចេញឈ្មោះ ( ដូចជាសូមនិមន្តឆាន់សាច់មាន់ និមន្ត ឆាន់សាច់ជ្រូក ជាដើម ។ ប៉ុន្តែប្រសិនបើមិនបានទទួលអានិសង្ស កឋិន ទេ ការធ្វើបែបនេះ នាំឱ្យភិក្ខុរូបនោះ ត្រូវអាបត្តិ គឺមានកំហុសក្នុងព្រះវិន័យ ) មិនត្រូវអាបត្តិ ។
ទី៤ លោកអាចទុកដាក់អតិរេកចីវរ ( គឺចីវរដែលគេប្រគេនលើសពីមួយកំប្លេ ។ ក្នុងន័យនេះ ក៏គប្បីដឹងដែរថា វិន័យពុទ្ធបញ្ញត្តិ មិនអនុញ្ញាតឱ្យភិក្ខុ រក្សាទុកចីវរលើសពីតម្រូវការរបស់ខ្លួន ឡើយ ពុំនោះទេ នឹងត្រូវអាបត្តិ ។ ប៉ុន្តែបន្ទាប់ពីបានទទួលអានិសង្ស កឋិន ហើយភិក្ខុអាច រក្សាទុកចីវរ លើសពីនោះ ក៏មិនត្រូវបានអាបត្តិ ដែរ ) បាន បានដោយមិនត្រូវអាបត្តិ និង ទី ៥ គឺកឋិនចីវរ ដែលកើតនៅក្នុងទីអារាមណាមួយ នឹងមានដល់ភិក្ខុអ្នកទទួលក្រាលគ្រង ឬ អនុមោទនាកឋិនទាននៅក្នុងទីវត្តនោះ ( បានសេចក្តីថា ភិក្ខុ ដែលគង់នៅក្នុងវត្តណាមួយ មានសិទ្ធិទទួលបាននូវចំណែក នៃ ចីវរ ដែលកើតពី កឋិន នៅក្នុងវត្តនោះ ) ។
សូមបញ្ជាក់ថា ទាំងប្រាំចំណុចដូចដែលបានលើកឡើងខាងលើដោយសង្ខេបនេះ ស្តាប់ទៅ ហាក់មិនមានអ្វីធំដុំទេ ប៉ុន្តែសម្រាប់ភិក្ខុក្នុងព្រះពុទ្ធសាសនា ការប្រតិបត្តិវិន័យទាំងនេះ មិនមែនជារឿងងាយស្រួលឡើយ ។ ដោយហេតុនេះ ការណ៍ដែលទទួលបានអានិសង្សទាំង ប្រាំ នេះ ពិតជាបានសម្រាលក្តីលំបាកយ៉ាងច្រើនដល់ភិក្ខុក្នុងសាសនា ។
ដោយសារតែតាមរយៈកឋិនទាន ទើបបានជួយសម្រាលដល់ក្តីលំបាករបស់ភិក្ខុសង្ឃនេះ ឯងហើយជាហេតុនាំឱ្យ ចំណែកទាយក ទាយិកា អ្នកធ្វើកឋិនទទួលបានអានិសង្សច្រើន ប្រមាណមិនបាន។
កំណើតកឋិន
នៅក្នុងគម្ពីរវិន័យបិដក បានតំណាលថា កាលណោះមានភិក្ខុទាំង ៣០ រូប នៅពេលមុនថ្ងៃ ចូលវស្សា មានបំណងទៅវន្ទាលាព្រះសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ដែលកំពុងក្នុងវត្ត ជេតពន នាក្រុងសាវត្ថី ។ ប៉ុន្តែមិនទាន់បានទៅដល់អាវាសដែលព្រះដ៏មានភាគគង់នៅផង ត្រូវពេលថ្ងៃចូលវស្សាមកដល់ ក៏ព្រមព្រៀងគ្នានៅចាំវស្សាក្នុងដែន បាថេយ្យៈ នាក្រុង សាកេត ត្រង់កណ្ដាលផ្លូវតែម្ដងទៅ ។
លុះដល់ថ្ងៃចេញវស្សាហើយ ក៏និមន្តទៅថ្វាយបង្គំគាល់ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ចំកាលវេលាចុង រដូវវស្សា ជាសម័យភ្លៀងធ្លាក់ជោកជាំជា ធ្វើឲ្យភិក្ខុទាំង ៣០ អង្គទទឹកជោកទាំងស្បង់ចីវរ សង្ឃាដី ជួបការលំបាកមកតាមផ្លូវរហូត (ដូចដែលបានពន្យល់នៅក្នុងវង់ក្រចកខាងលើ មកហើយថា វិន័យពុទ្ធប្បញ្ញត្តិ មិនអនុញ្ញាត ឱ្យភិក្ខុ មានចីវរលើសពីមួយកំប្លេឡើយពោលគឺ មួយអង្គៗ គ្មានត្រៃចីវរ ២ បន្លាស់ទេ ) លុះដល់វត្ត ជេតពនហើយក៏នាំគ្នាចូលគាល់បង្គំព្រះដ៏មាន ព្រះភាគទាំងទទឹកជោក ។
ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ទ្រង់ព្រះតម្រិះថា ប្រសិនបើតថាគតបានអនុញ្ញាតកឋិនត្ថារកិច្ចដល់ភិក្ខុសង្ឃ ពីមុនរួចមកហើយ សមបើលោកទាំងនេះមិនជួបការលំបាកយ៉ាងហឹ្នងទេ ហើយកឋិននេះទៀត សោត ព្រះពុទ្ធពីអតីតៈក៏បានអនុញ្ញាតដល់សាវ័កដូចគ្នាដែរ ។
ដោយហេតុនោះ ព្រះពុទ្ធជាម្ចាស់ប្រជុំភិក្ខុសង្ឃទាំងឡាយសម្ដែងធម្មិកថា ហើយទ្រង់អនុញ្ញាត កឋិនត្ថារកិច្ចនេះថា “ ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ តថាគតអនុញ្ញាតឲ្យភិក្ខុទាំងឡាយដែលនៅចាំវស្សា រួចហើយ ទទួលក្រាល កឋិន បាន ! ម្នាលភិក្ខុទាំងឡាយ អានិសង្ស ប្រាំ ប្រការនឹងសម្រេចដល់ ភិក្ខុទាំងឡាយដែលបានក្រាល ( អនុមោទនា ) កឋិនរួចហើយ ! “ ។
ដូច្នេះ កឋិនត្ថារកិច្ចនេះ គឺព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធ ទ្រង់អនុញ្ញាតដល់សង្ឃសាវ័កចាប់តាំងពីពេល នោះមក ។ ប្រភព៖ រស្មីកម្ពុជា
អ្នកធ្វើកឋិនមុនគេក្នុងសម័យពុទ្ធកាល
បន្ទាប់ពីបានដឹងថា ព្រះពុទ្ធអង្គ អនុញ្ញាតឲ្យសាវ័កទទួលកឋិនត្ថារកិច្ច ព្រះបាទបសេនទិកោ សល ដែលជាព្រះរាជានាក្រុង សាវត្ថី បានផ្ដើមធ្វើ កឋិនទាន មុនគេបង្អស់ក្នុងសម័យពុទ្ធកាល ។ កាលនោះព្រះមហាកច្ចាយនត្ថេរ ជាប្រធាន បានទទួលក្រាលគ្រងកឋិនឲ្យសម្រេចគ្រប់ប្រការ ។ ឯព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធជាម្ចាស់ ព្រះអង្គបានទេសនាក្នុងពិធីបុណ្យនោះដោយទ្រង់សរសើរអំពី អានិសង្ស នៃ កឋិនទាន ជាអនេកបរិយាយ ។
ក្នុងធម្មទេសនា ព្រះអង្គលើកអតីតនិទានកាលព្រះអង្គយោនយកកំណើតកើតជា នរជីទុគ្គ បរមពោធិសត្វ បានជួយវេយ្យាវច្ចៈ ខ្វល់ខ្វាយក្នុងអង្គកឋិនទានរបស់ កុដុម្ពិកៈម្នាក់នាំទៅថ្វាយ ព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធព្រះនាម បទុមុត្តរៈដែលពេលនោះព្រះសម្មាសម្ពុទ្ធទ្រង់ប្រទានឲ្យព្រះសុជា តត្ថេរ អគ្គសាវ័ក ព្រះអង្គជាអ្នកក្រាលគ្រង ។ ឯ នរជីវទុគ្គត បរមពោធិសត្វ នៃ យើងបាន ពុទ្ធព្យាករណ៍ ពីពេលនោះមក ដោយសារបានជួយចាត់ចែងអស់ពីកម្លាំងកាយចិត្ត និងប្រាជា្ញ ស្មារតី ក្នុងពិធីបុណ្យនោះ ។
ឯប៉ែកខាងបព្វជិតវិញ ព្រះភិក្ខុនាម នារទត្ថេរ កាលបើបានស្ដាប់នូវព្រះធម្មទេសនារបស់ ព្រះបរមគ្រូក្នុងបុណ្យរបស់ ព្រះបាទសេនទិកោសលមហារាជ ហើយមានសេចក្ដីជ្រះថ្លាក៏ ទៅបបួលញាតិសាច់សាលោហិត របស់លោកធ្វើ កឋិនទាន មួយដង្ហែទៅថ្វាយព្រះភិក្ខុសង្ឃ មានព្រះពុទ្ធជាប្រធាន ។ ព្រះអង្គទ្រង់សរសើរទាននេះ ហើយទ្រង់ក៏លើកយកអតីតនិទាន កាលព្រះអង្គនៅជាស្ដេចចក្រពត្តិនាម វិជិតរាជ្យ ជាធំលើទ្វីបទាំងបួន បាននាំកឋិនទៅថ្វាយ ព្រះពុទ្ធនាម កោណ្ឌញ្ញៈ ដែរ ។
ចំណែកផលានិសង្សធ្វើ កឋិន សូមពិនិត្យមើលអតីតនិទានខាងលើដែលព្រះពុទ្ធអង្គទ្រង់ទេសនាសរសើរជាអនេកបរិយាយ និង នាំអតីតនិទានទាំងពីររឿងនោះឲ្យបានច្បាស់លាស់ផងចុះ ។
ទស្សនវិជ្ជា នៃកឋិនទាន
ចំពោះទស្សនវិជ្ជា ដែលបង្កប់នៅក្នុងពិធីបុណ្យកឋិនទានត្រូវបានលោកអ្នកពហុស្សូត្រ ទាំងឡាយ លើកឡើងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា មានដូចជា សាមគ្គីភាព ការចុះសម្រុងគ្នា ការផ្សះផ្សាសម្រុះសម្រួលគ្នា ( ដូចដែលបានលើកឡើងខាងដើមមកហើយថា ទោះបីជា ភិក្ខុគង់ចាំវស្សា បានត្រឹមត្រូវហើយក្តី ប៉ុន្តែប្រសិនបើមានជម្លោះទាស់ទែងខ្វែងគំនិតគ្នា នៅក្នុងវត្តនោះ មិនអាចធ្វើកឋិនបានទេ ដែលប្រការនេះ តម្រូវឱ្យមានការសម្រួលសម្រួល រកដំណោះស្រាយ រម្ងាប់អធិករណ៍ទាំងនោះជាមុនសិន ទើបអាចធ្វើកឋិនទៅបាន ) ការគោរព ច្បាប់ដោយត្រឹមត្រូវ ភាពស្ទាត់ជំនាញនៅក្នុងកិច្ចការដែលខ្លួនត្រូវធ្វើ ( ព្រោះដើម្បី អាចធ្វើ កឋិន ទៅបានលុះណាតែមានភាពស្ទាត់ជំនាញ ខាងវិន័យ ) ការបរិច្ចាគទានឱ្យចំគោលដៅពោលគឺ ទៅកាន់អ្នកដែលត្រូវការបំផុត ( ព្រោះវិន័យកំណត់ថា ភិក្ខុដែលមានសំពត់ គឺចីវរ មានទុព្វល ភាព គឺ ចាស់ ជាអ្នកមានអាទិភាពក្រាលគ្រងកឋិន ដោយមិនប្រកាន់ថា ភិក្ខុនោះ មានឋានៈ ឬ ឥតឋានៈ ចាស់ ឬ ក្មេង ជាដើមឡើយ ) ដោយមិនប្រកាន់រើសអើង និង សមភាព រវាងអ្នកតូច អ្នកធំ អ្នកមាន និង អ្នកក្រ ( មានជាអាទិ៍ អ្នកធ្វើកឋិន ទោះជាអ្នកក្រីក្រ ឬ អ្នកមានស្តុកស្តម អ្នកតូចតាច ឬ មន្ត្រីខ្ពង់ខ្ពស់យ៉ាងណាក្តី ធ្វើកឋិន គឺបានអានិស្សង ៥ ដល់ភិក្ខុអ្នកទទួល និង បានកុសលជាអនេក ដល់អ្នកធ្វើដូចគ្នា ) ជាដើម ដែលទាំងនេះសុទ្ធតែជាគំរូដែលសង្គម ជាតិសាសន៍នីមួយៗ សិក្សារៀនសូត្រ និង ត្រាប់តាមបាន ដើម្បី សេចក្តីសុខសន្តិភាព និង វឌ្ឍនភាព ហើយក៏ជាការរួមចំណែកក្នុងការថែរក្សាសិល្បៈ វប្បធម៌ ប្រពៃណីទំនៀមទម្លាប់ របស់ជាតិសាសន៍នីមួយៗ ក៏ដូចជាការរួមចំណែកធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ចមានដំណើរការ ព្រោះតាម រយៈ កឋិន នីមួយៗគឺរមែងមានតម្រូវការរបស់របរជាច្រើន ។
ទស្សនវិជ្ជា និង អត្ថន័យដូចដែលបានលើកឡើងមកនេះយើងនឹងលើកយកមបកស្រាយ សម្រាយសេចក្តី នៅពេលក្រោយ ទៅតាមការណ៍គួរ ៕ ប្រភព៖ រស្មីកម្ពុជា
