សុន្ទរកថា សម្ដេចតេជោ ហ៊ុន សែន ក្នុងវេទិកាចំណេះដឹងពិភពលោកលើកទី២៥ ក្រោមប្រធានបទ «មាគ៌ាឆ្ពោះទៅកាន់សន្តិសហវិជ្ជមាន និង វិបុលភាពក្នុងអាស៊ាន»
បណ្ឌិត ឆាង ដេ វ៉ាន់ (CHANG Dae-whan), ប្រធានសាជីវកម្មសារព័ត៌មានមេហ្គីយ៉ុង (Maekyung) និងស្ថាបនិកនៃវេទិកាចំណេះដឹងពិភពលោក,
ឯកឧត្តម, លោកជំទាវ, លោក លោកស្រី, និងភ្ញៀវកិត្តិយសទាំងអស់ ជាទីមេត្រី!
ជាបឋម, ខ្ញុំសូមចូលរួមអបអរសាទរដល់ វេទិកាចំណេះដឹងពិភពលោក ក្នុងឱកាសខួបលើកទី ២៥ នៃការបង្កើតវេទិកាដ៏មានសារៈសំខាន់នេះ ក្រោមការដឹកនាំប្រកបដោយបញ្ញាញាណរបស់ស្ថាបនិក បណ្ឌិត ឆាង ដេ វ៉ាន់ ដែលវេទិកានេះ តែងតែប្រមូលផ្តុំមេដឹកនាំនៃគំនិតនៅលើពិភពលោក ទាំងក្នុងវិស័យរដ្ឋាភិបាល, ឯកជន, សិក្សាធិការ និងវិទ្យាសាស្ត្រ ដើម្បីពិភាក្សាលើបញ្ហាដែលកំពុងលេចឡើងថ្មី និងបញ្ហាប្រឈមនានា ដែលជះឥទ្ធិពលដល់អភិបាលកិច្ចសកល ក្នុងបរិបទនៃសន្តិភាព និងការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។ ថ្ងៃនេះ, ខ្ញុំមានក្តីរីករាយនឹងចែករំលែកនៅក្នុងវេទិកាដ៏ឧត្តុង្គឧត្តមនេះ លើប្រធានបទស្តីពី «មាគ៌ាឆ្ពោះទៅកាន់សន្តិសហវិជ្ជមាន និងវិបុលភាពក្នុងអាស៊ាន» ដែលខ្ញុំគិតថា មានសារៈសំខាន់ ខណៈពេលដែលពិភពលោកយើងកំពុងជួបប្រឈមនឹងនិន្នាការ ដែលជំរុញការបែកបាក់, ការបែងចែក, ការរើសអើង, ការមិនឱ្យតម្លៃទៅលើគោលការណ៍ពហុភាគីនិយម និងបញ្ហាប្រឈមជាច្រើន ដែលជះឥទ្ធិពលដល់សន្តិភាព, សន្តិសុខ និងអាចបង្កជាឧបសគ្គដល់ការអភិវឌ្ឍប្រកបដោយចីរភាព។
បើយើងក្រឡេកមើលថយក្រោយ, នៅពេលដែលកម្ពុជា ត្រូវបានរំដោះពីរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ប៉ុល ពត នៅឆ្នាំ១៩៧៩, កម្ពុជាបានបន្តរងគ្រោះ ដោយសារតែយើងត្រូវបានគេដាក់ទណ្ឌកម្មដ៏អយុត្តិធម៌, ផ្នែកការទូត និងសេដ្ឋកិច្ច, ក្នុងគោលបំណងឱ្យកម្ពុជាឯកា អស់រយៈពេល ១២ ឆ្នាំ។ បទពិសោធដ៏សែនឈឺចាប់នេះ បានបង្រៀនយើងថា កម្ពុជាមិនអាចនៅឯកាបានឡើយ, ទាំងការទូតក្តី, ទាំងសេដ្ឋកិច្ចក្តី, ដោយសារថា ការធ្វើសមាហរណកម្មទៅក្នុងតំបន់ និងសកលលោក គឺជាមធ្យោបាយជួយការពារអធិបតេយ្យ, ឯករាជ្យ និងអាចផ្តល់នូវជម្រើសកាន់តែច្រើន ទាក់ទងនឹងដៃគូសេដ្ឋកិច្ច និងពាណិជ្ជកម្ម។ កម្ពុជាក៏បានសំឡឹងឃើញអាស៊ាន ជាយន្តការពហុភាគីនិយមកម្រិតតំបន់ ដែលធ្វើការផ្អែកលើកុងសង់ស៊ីស, មិនលូកដៃចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងប្រទេសផងគ្នា និងជាស្ថាប័នតំបន់ដែលមានដៃគូសហប្រតិបត្តិការច្រើន ដែលចំណុចទាំងនេះ គឺមានភាពទាក់ទាញខ្លាំងសម្រាប់នយោបាយការទូតរបស់កម្ពុជា ដែលចង់ជំរុញការការពារសន្តិភាព និងអធិបតេយ្យជាតិផង និងចង់ស្វែងរកច្រកទ្វារទៅកាន់ពិភពលោកឱ្យកាន់តែទូលំទូលាយសម្រាប់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ និងការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ចរបស់កម្ពុជាផង។
ឈរលើទស្សនៈបែបនេះ, ខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់បានដឹកនាំកម្ពុជា ចូលជាសមាជិកអាស៊ាន ក្នុងឆ្នាំ១៩៩៩ ហើយ ៣ ឆ្នាំបន្ទាប់នោះ កម្ពុជាបានស្ម័គ្រចិត្តទទួលធ្វើជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាន ទោះបីជាយើងមានបញ្ហាប្រឈមច្រើនទាក់ទងនឹងធនធាន និងសមត្ថភាពស្ថាប័នយ៉ាងណាក្តី, ប៉ុន្តែ, យើងបានបញ្ជាក់ប្រាប់ពិភពលោកអំពីការប្តេជ្ញាចិត្តដ៏រឹងមាំរបស់កម្ពុជា នៅក្នុងការជំរុញពហុភាគីនិយម និងការធ្វើសមាហរណកម្ម ក្នុងតំបន់ និងពិភពលោក។ ក្រោមការដឹកនាំរបស់ខ្ញុំ, កម្ពុជាបានបំពេញតួនាទីជាប្រធានប្តូរវេនអាស៊ាន ៣ លើក។ ក្នុងអំឡុងពេលនោះ, ស្ថាប័នតំបន់របស់យើង ក៏ដូចជាប្រទេសសមាជិកនីមួយៗ ពិតជាបានជួបប្រទះនូវបញ្ហាប្រឈមរាប់មិនអស់, ប៉ុន្តែ, យើងនៅតែរក្សាបាននូវសាមគ្គីភាព, កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ, និងភាពធន់នៃស្ថាប័នតំបន់ ដែលអាចដឹកនាំ និងរៀបចំរបៀបវារៈតំបន់ និងសកល ដើម្បីសន្តិភាព និងវិបុលភាព។
សម្រាប់ស្ថានភាពបច្ចុប្បន្ន, ខ្ញុំពិតជាមានការបារម្ភ នៅពេលដែលស្ថានភាពពិភពលោក ពីមួយថ្ងៃ ទៅមួយថ្ងៃ មិនបានឈានទៅរកភាពល្អប្រសើរនោះទេ, ទាំងលើទិដ្ឋភាពសន្តិភាព, សន្តិសុខ និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការសេដ្ឋកិច្ច។ ការប្រកួតប្រជែងភូមិសាស្ត្រនយោបាយ និងសេដ្ឋកិច្ចរវាងប្រទេសមហាអំណាច បានរីករាលដាល លើទិដ្ឋភាពជាច្រើននៃទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ។ សូម្បីតែវិស័យមិនពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខ ដូចជា ពាណិជ្ជកម្ម, វិនិយោគ, ហិរញ្ញវត្ថុ, បច្ចេកវិទ្យា និងបញ្ញាសិប្បនិម្មិត ក៏ត្រូវបានប្រែក្លាយទៅជាសមរភូមិដ៏ក្តៅគគុក ជាមួយនឹងការអូសទាញប្រទេសនានា ឱ្យបង្កើតជាប្លុកដើម្បីប្រឆាំងគ្នាទៅវិញទៅមក និងបានបង្កការព្រួយបារម្ភដល់ប្រទេសជាច្រើន ដែលប្រកាន់ជំហរអព្យាក្រឹត, មិនចង់ជ្រើសរើសភាគីណាមួយ នៅក្នុងល្បែងផលបូកស្មើសូន្យនេះ។
ជាមួយគ្នានេះ, ការផ្ទុះឡើងវិញនូវសង្គ្រាមនៅតាមតំបន់មួយចំនួន បានគំរាមកំហែងដល់សន្តិភាព និងស្ថិរភាពពិភពលោក ដែលជាមូលដ្ឋានគ្រឹះដ៏សំខាន់បំផុតសម្រាប់ការអភិវឌ្ឍ និងការធ្វើឱ្យប្រសើរឡើងនូវសុខុមាលភាពប្រជាជន។ ការអូសបន្លាយនៃសង្គ្រាមទាំងនេះ មិនត្រឹមតែបានបង្កសោកនាដកម្ម និងការបាត់បង់ជីវិតរបស់ប្រជាជនស្លូតត្រង់ជាច្រើនប៉ុណ្ណោះទេ, ប៉ុន្តែ ក៏បានប៉ះពាល់យ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរទៅដល់ប្រទេសដទៃទៀត ដែលមិនពាក់ព័ន្ធផ្ទាល់ជាមួយនឹងសង្គ្រាមផងដែរ ដូចជា ការរាំងស្ទះដល់រំហូរពាណិជ្ជកម្ម, អតិផរណា, វិបត្តិសន្តិសុខស្បៀង និងសន្តិសុខថាមពល ជាដើម។
និន្នាការដ៏គួរឱ្យព្រួយបារម្ភមួយទៀតនោះ គឺការកើនឡើងនៃការប្រឆាំងនឹងសកលភាវូបនីយកម្ម និងពហុភាគីនិយម ជាមួយនឹងការងាកទៅរកការគាំពារនិយម និងឯកតោភាគីនិយម ដែលបានប៉ះពាល់យ៉ាងខ្លាំងទៅដល់កិច្ចខិតខំប្រឹងប្រែង ក្នុងការជំរុញសមាហរណកម្មតំបន់ និងអន្តរជាតិ។ ជាការពិតណាស់, នៅក្នុងប៉ុន្មានទសវត្សរ៍ចុងក្រោយនេះ, រំហូរពាណិជ្ជកម្ម និងវិនិយោគដោយសេរី និងបើកចំហ បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ដ៏ឆាប់រហ័ស ក្នុងនោះក៏មានកម្ពុជាផងដែរ ហើយបានលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជនរាប់លាននាក់ឱ្យចេញផុតពីភាពក្រីក្រ។
ម៉្យាងវិញទៀត, បញ្ហាសន្តិសុខមិនប្រពៃណីសំខាន់ៗមួយចំនួន ដូចជា ការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ការរីករាលដាលនៃជំងឺឆ្លង, គ្រោះមហន្តរាយធម្មជាតិ និងឧក្រិដ្ឋកម្មឆ្លងដែនជាដើម បានបន្តគំរាមកំហែងដល់តំបន់ និងពិភពលោកទាំងមូល។ ជាការគួឱ្យសោកស្តាយ, នៅពេលដែលពិភពលោកត្រូវការឱ្យប្រទេសទាំងអស់ព្រួតដៃគ្នាជាធ្លុងមួយ ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិទាំងអស់នេះ, ការប្រកួតប្រជែង និងការខ្វែងគំនិតគ្នា បានបង្កការលំបាកនៅក្នុងការលើកកម្ពស់កិច្ចសហប្រតិបត្តិការ សូម្បីតែសម្រាប់បញ្ហាដែលជាកង្វល់ និងប្រយោជន៍រួម។
ជាមួយនឹងបញ្ហាប្រឈមដ៏ស្រួចស្រាល់ដូចខាងលើ, ពិតណាស់ថា, យើងពិតជាគ្មានថ្នាំទិព្វ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាដ៏សែនស្មុគ្រស្មាញ ដែលមានលក្ខណៈជារចនាសម្ព័ន្ធ ហើយបញ្ហាខ្លះបានអូសបន្លាយរាប់ទសវត្សរ៍ទៅហើយ, ប៉ុន្តែ, សម្រាប់ថ្ងៃនេះ, ខ្ញុំចង់ចែករំលែកនូវមេរៀនមួយចំនួន ទាក់ទងនឹងអ្វីដែលអាស៊ាន បាននិងកំពុងធ្វើ នៅក្នុងបេសកកម្មរួមរបស់យើងនៅក្នុងការជំរុញការការពារសុខសន្តិភាព និងការជំរុញវិបុលភាពសម្រាប់តំបន់ ក្នុងកាលៈទេសៈដែលយើងបានជួបប្រទះនូវបញ្ហាប្រឈមរាប់មិនអស់ នារយៈកាលជិត ៦ ទសវត្សរ៍កន្លងមក។
ខ្ញុំចង់បែងចែកបទបង្ហាញរបស់ខ្ញុំជា ២ ផ្នែក។
ផ្នែកទី១៖ គឺទាក់ទងនឹងសន្តិសហវិជ្ជមាន ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសំណួរថា តើអាស៊ានមានរូបមន្តអ្វី ដើម្បីរក្សា និងជំរុញសន្តិសហវិជ្ជមាន?
ក្នុងរយៈពេលជិត ៦០ ឆ្នាំ នៃការបង្កើតអាស៊ាន, មានការព្យាករណ៍មិនតិចទេ ដែលថាអង្គការតំបន់មួយនេះនឹងមិនអាចទទួលជោគជ័យ ដោយសារភាពខុសគ្នាជាច្រើនរវាងប្រទេសសមាជិក ទាំងផ្នែកប្រព័ន្ធដឹកនាំនយោបាយ, សេដ្ឋកិច្ច, ជាតិសាសន៍, វប្បធម៌ និងភាសា ជាដើម។ ប៉ុន្តែ, អាស៊ានមិនបានចុះអន់ថយនោះទេ គឺមានតែរឹងមាំឡើង ហើយប្រទេសជាច្រើន ចង់បានអាស៊ានធ្វើជាដៃគូ, ចង់ប្រើប្រាស់វេទិកាជាទៀងទាត់ដែលដឹកនាំដោយអាស៊ាន ដោយពួកគេទទួលស្គាល់ភាពចាំបាច់ (relevance) នៃវេទិកាអាស៊ាន, មជ្ឈភាពអាស៊ាន និងអំណាចកោះប្រជុំ (convening power) របស់អាស៊ាន ដែលអាចមានឥទ្ធិពលប្រមូលផ្តុំគ្រប់តួអង្គសំខាន់ៗនៅក្នុងពិភពលោក។ ជាក់ស្តែង, មកទល់បច្ចុប្បន្ន, មានប្រទេសចំនួន ៥៤ ប្រទេស ដែលបានក្លាយជាភាគីនៃសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) និងមានអង្គទូត និងស្ថានតំណាងប្រចាំអាស៊ាន ចំនួន ៩៥ ប្រទេស។
សន្តិសហវិជ្ជមាន, ទាំងផ្ទៃក្នុងអាស៊ានក្តី, ទាំងជាមួយតួអង្គខាងក្រៅក្តី, អាចកើតមានឡើងបាន ដោយសារតែអាស៊ានតែងតែប្រកាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួននូវគោលការណ៍សំខាន់ៗ ដែលមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញអាស៊ាន ដែលគោលការណ៍ភាគច្រើនសុទ្ធតែមានចែងនៅក្នុងធម្មនុញ្ញរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិផងដែរ។
សម្រាប់ផ្ទៃក្នុងអាស៊ាន, យើងអាចរក្សាសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុងបានស្អិតរមួត ដោយសារតែគោលការណ៍សំខាន់ ២ គឺការសម្រេចដោយកុងសង់ស៊ីស និងការមិនជ្រៀតជ្រែកចូលកិច្ចការផ្ទៃក្នុងផងគ្នា។ កុងសង់ស៊ីសគឺដើម្បីធានាថា ប្រទេសសមាជិកទាំងអស់សុទ្ធតែមានសិទ្ធិស្មើៗគ្នា មិនថាតូច ឬ ធំ, មាន ឬក្រ, ហើយទាំងអស់គ្នាមានលទ្ធភាពពេញលេញ ក្នុងការចូលរួមចំណែកកសាងសហគមន៍មួយ ដែលបម្រើប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ គោលការណ៍មិនជ្រៀតជ្រែកកិច្ចការផ្ទៃក្នុង បានអនុញ្ញាតឱ្យប្រទេសសមាជិកនីមួយៗ ជ្រើសរើសមាគ៌ាដឹកនាំប្រទេស និងអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច ស្របទៅតាមទិដ្ឋភាព និងតម្រូវការជាក់ស្តែងនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន ក្នុងគោលដៅរក្សាឱ្យបាននូវសន្តិភាព, សាមគ្គីភាព និងភាពសុខដុម។
ជាមួយតួអង្គខាងក្រៅ, គោលការណ៍សំខាន់របស់អាស៊ាន គឺគោលការណ៍អព្យាក្រឹត, ការជំរុញការដោះស្រាយបញ្ហាដោយសន្តិវិធី, ការសន្ទនា និងការជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដោយផ្តោតលើការកសាងមិត្តភាព និងភាពជាដៃគូជាមួយបណ្តាគ្រប់ភាគីទាំងអស់។ អាស៊ានមិនបានជ្រើសរើសភាគីណាមួយ ហើយចោលភាគីណាមួយនោះឡើយ, ប៉ុន្តែ, បានធ្វើជាមិត្តដែលអាចជឿជាក់ និងពឹងពាក់បានសម្រាប់ដៃគូទាំងអស់, ទាំងក្នុង និងក្រៅតំបន់។ ដោយសារគោលការណ៍នេះហើយ, ប្រទេសជាបន្តបន្ទាប់បានស្នើចូលជាភាគីនៃសន្ធិសញ្ញាមិត្តភាព និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ នៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ (TAC) ចំណែកឯប្រទេសដែលជាដៃគូផ្លូវការ ក៏តែងតែបានស្នើសុំដំឡើងកម្រិតនៃកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ឱ្យកាន់តែមានភាពគ្រប់ជ្រុងជ្រោយ និងមានខ្លឹមសារជាយុទ្ធសាស្ត្របន្ថែមទៀត។
អាស៊ានតែងតែផ្តល់សារសំខាន់បំផុតទៅដល់ការពង្រឹងមជ្ឈភាពរបស់ខ្លួន ហើយបានស្នើឱ្យដៃគូទាំងអស់គោរពគោលការណ៍នេះ, ទាំងពាក្យសម្តី និងការអនុវត្តជាក់ស្តែង, ដើម្បីធានាថាអាស៊ាននឹងនៅតែបន្តដើរតួនាទីស្នូល និងនាំមុខនៅក្នុងការលើកកម្ពស់ និងថែរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាពនៅក្នុងតំបន់។ យន្តការដែលដឹកនាំដោយអាស៊ាន បានផ្តល់លទ្ធភាពឱ្យអង្គការតំបន់របស់យើងអាចកោះប្រជុំ ជាពិសេស កិច្ចប្រជុំកំពូលអាស៊ីបូព៌ា និងវេទិកាតំបន់អាស៊ាន ដែលមានការចូលរួមពីសំណាក់ថ្នាក់ដឹកនាំពីបណ្ដាប្រទេសដៃគូជាច្រើន រួមទាំងប្រទេសមហាអំណាចផងដែរ ដើម្បីផ្លាស់ប្តូរយោបល់គ្នា និងស្វែងរកដំណោះស្រាយ សម្រាប់ឆ្លើយតបទៅនឹងបញ្ហាប្រឈមដែលជាកង្វល់ និងប្រយោជន៍រួម។ លើសពីនេះ, យន្តការរបស់អាស៊ាន ក៏បានចូលរួមចំណែកយ៉ាងសន្ធឹកសន្ធាប់ ក្នុងការសម្របសម្រួលឱ្យមានការសន្ទនាប្រកបដោយការស្ថាបនា, ការកសាងទំនុកចិត្ត និងការជឿជាក់រវាងគ្នា និងការជំរុញកិច្ចសហប្រតិបត្តិការដែលនាំមកនូវប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក ដែលតាមរយៈនេះ អាស៊ានបានចូលរួមកាត់បន្ថយភាពតានតឹង, ភាពមិនទុកចិត្តគ្នា និងការខ្វែងគំនិតគ្នា រវាងតួអង្គសំខាន់ៗ ដែលអាចធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់សន្តិភាព និងសន្តិសុខជារួម។
សម្រាប់អាស៊ាន, សន្តិភាព និងស្ថិរភាព គឺជាមូលដ្ឋានគ្រឹះសម្រាប់អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងទាំងអស់ ហើយប្រទេសសមាជិកបានធ្វើការយ៉ាងសស្រាក់សស្រាំរវាងគ្នាឯងផង និងជាមួយដៃគូផង ដើម្បីធានាថា អាស៊ាននៅតែបន្តជាតំបន់សន្តិភាព, ស្ថិរភាព និងសន្តិសុខ។ អាស៊ានតែងតែមានភាពបុរេសកម្មនៅក្នុងការជំរុញរបៀបវារៈសន្តិភាព។ ជាក់ស្តែង, ការចរចាសន្តិភាពរបស់កម្ពុជាក៏មានការរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ពីប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ដូចជា ឥណ្ឌូនេស៊ី និងថៃ តាំងពីមុនពេលដែលកម្ពុជាចូលជាសមាជិកអាស៊ានម្ល៉េះ។ ហើយក្នុងពេលដែលមីយ៉ាន់ម៉ា មានបញ្ហាផ្ទៃក្នុង និងអសន្តិសុខ ដែលអាចប៉ះពាល់ដល់ស្ថិរភាពក្នុងតំបន់ និងបង្កឱ្យមានវិបត្តិមនុស្សធម៌ឆ្លងដែន, អាស៊ានក៏មានយន្តការផ្ទាល់ខ្លួនដើម្បីជួយមីយ៉ាន់ម៉ា ទៅរកប្រក្រតីភាពឡើងវិញ ទន្ទឹមនឹងការគោរពភាពជាម្ចាស់របស់មីយ៉ាន់ម៉ា ទៅលើនយោបាយផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន។ ប្រទេសដែលកំពុងខ្វែងគំនិតគ្នាដោយតានតឹងយ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ពួកគេនៅតែអាចឆ្លៀតប្រើប្រាស់វេទិការបស់អាស៊ាន ដើម្បីបញ្ជាក់ជំហររបស់គេ និងជំរុញការយល់ពីគ្នាទៅវិញទៅមក ដោយផ្អែកលើការសន្ទនា។ អាស៊ានតែងតែគាំទ្រជានិច្ចនូវការសន្ទនា និងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ ដែលបង្កើនការជឿទុកចិត្តគ្នា ប៉ុន្តែ, អាស៊ានមិនគាំទ្រការឯកភាពគ្នា ដើម្បីតតាំងនឹងភាគីណាមួយឡើយ, ជាក់ស្តែង, អាស៊ានគឺមិនមានបង្កើតជាសម្ព័ន្ធមិត្តយោធារវាងប្រទេសសមាជិក និងជាមួយមហាអំណាចណាមួយ ដើម្បីតតាំងជាមួយមហាអំណាចណាមួយនោះដែរ។ អាស៊ានក៏មានការតាំងចិត្តខ្ពស់នៅក្នុងការរំសាយ និងមិនរីកសាយអាវុធមហាប្រល័យ ដូចដែលបានស្តែងចេញតាមរយៈសន្ធិសញ្ញាតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍គ្មានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ហើយដែលប្រទេសសមាជិកកំពុងធ្វើការយ៉ាងជិតស្និតជាមួយរដ្ឋដែលមានអាវុធនុយក្លេអ៊ែរ ដើម្បីជំរុញឱ្យពួកគេយល់ព្រមចុះហត្ថលេខាលើពិធីសារនៃសន្ធិសញ្ញានេះ ដោយមិនមានខបម្រុង។
ភាពសកម្មរបស់អាស៊ាន នៅក្នុងការរក្សាសន្តិភាព និងស្ថិរភាព, និងឆន្ទៈដ៏ស្មោះត្រង់របស់អាស៊ាន នៅក្នុងការរក្សាសណ្តាប់ធ្នាប់អន្តរជាតិ ដែលផ្អែកលើគោលការណ៍ច្បាប់អន្តរជាតិ, គោរពគោលការណ៍ពហុភាគីនិយម, រក្សាអព្យាក្រឹតភាព, និងការជំរុញការសន្ទនា និងពិគ្រោះយោបល់ ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហាប្រឈមនានា និងការខ្វែងគំនិតគ្នា គឺសុទ្ធតែជាមូលដ្ឋានគន្លឹះនៃទំនុកចិត្ត ដែលប្រទេសដៃគូមានទៅលើអាស៊ាន ហើយកត្តាទាំងនេះ ធ្វើឱ្យពួកគេចង់ប្រើប្រាស់វេទិកាអាស៊ាន ដើម្បីចូលរួមដោយប្រសិទ្ធភាព នៅក្នុងការជំរុញការដោះស្រាយបញ្ហាសន្តិសុខ និងបញ្ហាប្រឈមតំបន់ និងសាកលនានា តាមយន្តការពហុភាគីដែលដឹកនាំដោយអាស៊ាន។
ឥឡូវ, ខ្ញុំសូមចូលទៅ ផ្នែកទី ២៖ ស្តីពីការជំរុញវិបុលភាព។
នៅពេលអាស៊ានបង្កើតដំបូង, នៅឆ្នាំ១៩៦៧, សមាជិកស្ទើរតែទាំងអស់ គឺសុទ្ធតែជាប្រទេសដែលទើបទទួលបានឯករាជ្យពីអាណានិគម។ ពិតណាស់ថា, អាស៊ានពេលនោះពុំមែនជាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចនោះទេ។ នៅពេលដែលអាស៊ានបញ្ចូលសមាជិកបន្ថែម ដែលមានកម្ពុជា, ឡាវ, មីយ៉ាន់ម៉ា និងវៀតណាម, ក៏មានទស្សនៈមួយចំនួនដែលបង្ហាញពីទុទិដ្ឋិនិយមថា ការបញ្ចូលសមាជិកទាំងនេះ នឹងធ្វើឱ្យសេដ្ឋកិច្ច និងសមាហរណកម្មអាស៊ាន មានភាពយឺតយ៉ាវ។ ប៉ុន្តែ ជាក់ស្តែង, សេដ្ឋកិច្ចរបស់អាស៊ានទាំងមូល, ពាណិជ្ជកម្មរវាងអាស៊ាន ជាមួយដៃគូ និងវិនិយោគពីខាងក្រៅមកកាន់អាស៊ាន គឺពុំមានថមថយនោះទេ, គឺមានតែរីកកើនឡើងជាលំដាប់ពីមួយឆ្នាំ ទៅមួយឆ្នាំ ទោះបីជាពេលខ្លះ ក្នុងបរិបទសកល បានជួបប្រទះនឹងការធ្លាក់ចុះសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងណាក៏ដោយ។ ពីតំបន់ដែលរត់តាមការអភិវឌ្ឍ ទៅជាតំបន់ដែលចូលរួមជួយដឹកនាំកំណើនសេដ្ឋកិច្ចតំបន់ និងសកល, អាស៊ានបានក្លាយជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចទី ៥ នៅលើពិភពលោក ដែលមាន ផសស ជាង ៣ ទ្រីលានដុល្លារអាមេរិក, មានអំណាចចាយវាយធំជាមួយនឹងទីផ្សារដែលមានប្រជាជនលើសពី ៦៥០ លាននាក់, ជាទីប្រជុំនៃរោងចក្រកម្មន្តសាល, កម្លាំងផលិតកម្ម និងខ្សែច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់ប្រទាក់ក្រឡា, និងជាបណ្តុំនៃបណ្តាញពាណិជ្ជកម្មដ៏ធំទូលាយនៅទូទាំងពិភពលោក។
ដោយមើលឃើញថាពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគគឺជាកត្តាគន្លឹះនៅក្នុងការជំរុញកំណើនសេដ្ឋកិច្ចដ៏ឆាប់រហ័ស និងការលើកកម្ពស់ជីវភាពប្រជាជនរាប់លាននាក់ឱ្យចេញចាកផុតពីភាពក្រីក្រ, អាស៊ានបានផ្តល់អាទិភាពខ្ពស់បំផុតទៅដល់ការធ្វើសមាហរណកម្មសេដ្ឋកិច្ច ជាពិសេសការបង្កើតឱ្យមានកិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយដៃគូជាច្រើន ដូចជា កូរ៉េ, ចិន, ជប៉ុន, អូស្រ្តាលី, នូវែលហ្សេឡង់, ឥណ្ឌា, ហុងកុង និងភាពជាដៃគូសេដ្ឋកិច្ចគ្រប់ជ្រុងជ្រោយតំបន់ (RCEP) ជាដើម។ ក្នុងនាមជាប្រទេសដែលទទួលផលចំណេញពីការធ្វើសមាហរណកម្មទាំងអស់នេះ, កម្ពុជាគាំទ្រជានិច្ចនូវប្រព័ន្ធពាណិជ្ជកម្មពហុភាគី ដែលសេរី, បើកចំហ, មានបរិយាប័ន្ន, យុត្តិធម៌ និងតម្លាភាព ដោយមានអង្គការពាណិជ្ជកម្មពិភពលោកជាស្នូល។
ដើម្បីធានាដល់ការអនុវត្ត និងការប្រើប្រាស់កិច្ចព្រមព្រៀងពាណិជ្ជកម្មសេរីទាំងអស់នេះ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត, អាស៊ានបានធ្វើការយ៉ាងសកម្មជាមួយដៃគូដើម្បីធ្វើសុខដុមនីយកម្មក្របខ័ណ្ឌច្បាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងពាណិជ្ជកម្ម និងការវិនិយោគ, ពង្រីកទីផ្សារ និងកសាងសមត្ថភាពដល់ប្រទេសសមាជិក។ ក្រុមប្រឹក្សាធុរកិច្ចអាស៊ានក៏បានដើរតួនាទីយ៉ាងសំខាន់ ក្នុងការផ្សារភ្ជាប់ទំនាក់-ទំនងដ៏ល្អជាមួយក្រុមប្រឹក្សាធុរកិច្ចរបស់ប្រទេសដៃគូ តាមរយៈការរៀបចំឱ្យមានវេទិកាផ្លាស់ប្តូរយោបល់, ការផ្សព្វផ្សាយពីសក្តានុពលធុរកិច្ច, ការស្វែងរកកាលានុវត្តភាពរួម និងការកៀគរធនធានហិរញ្ញវត្ថុសម្រាប់ការវិនិយោគនៅក្នុងតំបន់។
សេដ្ឋកិច្ចតំបន់បានងើបឡើងវិញយ៉ាងឆាប់រហ័ស បន្ទាប់ពីរងផលប៉ះពាល់ការពីការរីករាលដាលនៃជំងឺកូវីដ-១៩ ហើយបន្តរក្សាកំណើនមួយខ្ពស់ បើប្រៀបធៀបទៅនឹងតំបន់មួយចំនួនទៀត។ យ៉ាងណាក្តី, អាស៊ានក៏បាននិងកំពុងគិតគូរស្វែងរកប្រភពកំណើនថ្មី ដូចជា សេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល, អន្តរកាលបៃតង, ខ្សែច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់តំបន់កាន់តែប្រសើរ, ការតភ្ជាប់, វិទ្យាសាស្ត្រ, បច្ចេក-វិទ្យា និងនវានុវត្តន៍, ដែលនឹងអនុញ្ញាតឱ្យតំបន់យើងបន្តសម្រេចបាន មិនត្រឹមតែកំណើនសេដ្ឋកិច្ចខ្ពស់ប៉ុណ្ណោះទេ ថែមទាំងមានភាពធន់ និងចីរភាពនៃកំណើនផងដែរ។ អាទិភាពទាំងអស់ត្រូវបានរំលេចយ៉ាងច្បាស់នៅក្នុងការរៀបចំ ចក្ខុវិស័យសហគមន៍អាស៊ានឆ្នាំ ២០៤៥ ក៏ដូចជាផែនការយុទ្ធសាស្ត្រនៃសសរស្តម្ភទាំងបីរបស់សហគមន៍អាស៊ានផងដែរ។
អាស៊ានបាននិងកំពុងធ្វើដំណើរឆ្ពោះទៅរកអនាគតឌីជីថល ដោយបានដាក់ចេញនូវគំនិតផ្តួចផ្តើម និងផែនការយុទ្ធសាស្ត្រជាច្រើន ដើម្បីធានាថា តំបន់យើងនឹងអាចប្រើប្រាស់អស់សក្តានុពលដែលយើងមាន និងទាញយកប្រយោជន៍ជាអតិបរិមាចេញពីវិស័យនេះ។ ប្រទេសសមាជិកបានខិតខំប្រឹងប្រែងដើម្បីបញ្ចប់ការចរចាលើ កិច្ចព្រមព្រៀងក្របខ័ណ្ឌសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល ដែលជាកិច្ចព្រមព្រៀងកម្រិតតំបន់ដំបូងគេបង្អស់នៅលើពិភពលោក ស្តីពី សេដ្ឋកិច្ចឌីជីថល ដែលគ្រោងនឹងដាក់ជូនថ្នាក់ដឹកនាំកំពូលអាស៊ានអនុម័តនៅឆ្នាំក្រោយ។ ប្រសិនបើកិច្ចព្រមព្រៀងមួយនេះត្រូវបានអនុវត្តពេញលេញ និងប្រកបដោយប្រសិទ្ធភាព, គេរំពឹងថា តម្លៃសេដ្ឋកិច្ចឌីជីថលតំបន់ នឹងកើនឡើងទ្វេដង ឈានដល់ ២ ទ្រីលានដុល្លារអាមេរិក នៅឆ្នាំ២០៣០។
ដោយឡែក, របៀបវារៈតំបន់ស្តីពី អន្តរកាលបៃតងក៏មានការរីកចំរើនគួរឱ្យកត់សម្គាល់ផងដែរ ជាមួយនឹងការដាក់ចេញនូវគោលដៅ និងផែនការយុទ្ធសាស្ត្រផ្សេងៗ ដើម្បីទាញយកសក្តានុពលចេញពីវិស័យនេះផង និងដើម្បីដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ ដែលបង្កឡើងដោយការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ ដែលកំពុងគំរាមកំហែងដល់អនាគតរបស់មនុស្សជាតិទាំងមូលផង។ នៅក្នុងរបៀបវារៈនេះ, អាស៊ានបានផ្តល់ការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់លើថាមពលកកើតឡើងវិញ, ស្អាត និងបញ្ចេញការបូនទាប, ការផលិត និងការប្រើប្រាស់ថាមពលប្រកបដោយនិរន្តរភាព, ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ និងការដឹកជញ្ជូនបៃតង, និងកសិកម្មប្រកបដោយនិរន្តរភាព ជាដើម។
នៅក្នុងចំណោមអាទិភាពទាំងនេះ, ប្រទេសសមាជិកអាស៊ាន ជាពិសេសកម្ពុជា បានបង្កើនការប្រើប្រាស់ថាមពលកកើតឡើងវិញស្អាត និងកាបូនទាប នៅក្នុងតម្រូវការថាមពលរបស់ខ្លួន។ បច្ចុប្បន្ន, អាស៊ានបានផ្តោតសារសំខាន់យ៉ាងខ្លាំងទៅលើការបង្កើត បណ្តាញថាមពលអាស៊ានដែលវៃឆ្លាត មានភាពធន់ និងប្រកបដោយនិរន្តរភាព។ កម្ពុជាក៏កំពុងពិភាក្សាជាមួយឡាវ, វៀតណាម, ម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី ដើម្បីតភ្ជាប់បណ្តាញថាមពល ពីឡាវ ទៅសិង្ហបុរី ដែលនេះក៏នឹងចូលរួមចំណែកយ៉ាងសំខាន់ដល់ការសម្រេចបាននូវអព្យាក្រឹតភាពកាបូននៅក្នុងតំបន់។
អាស៊ានគឺជាមូលដ្ឋានផលិតកម្មដ៏សំខាន់មួយ នៅខ្សែច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់តំបន់ និងពិភពលោកហើយអាស៊ានបាននិងបន្តពង្រឹងសមត្ថភាព និងលទ្ធភាពរបស់ខ្លួន ជាពិសេស នៅក្នុងខ្សែច្រវាក់ផ្គត់ផ្គង់ ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងឧស្សាហកម្មអនាគត ដូចជា សឺមីកុងឌុចទ័រ, ថាមពលស្អាត និងរថយន្តអគ្គិសនី ជាដើម។ ដើម្បីគាំទ្រទៅដល់ចក្ខុវិស័យនេះ អាស៊ានក៏បានជំរុញការវិនិយោគលើការត-ភ្ជាប់ទាំងដីគោក, អាកាស, សមុទ្រ, ឌីជីថល និងរវាងមនុស្ស និងមនុស្ស តាមរយៈការអនុវត្តផែនការមេអាស៊ានស្តីពីការតភ្ជាប់ ២០២៥ ក៏ដូចជាក្របខ័ណ្ឌពាក់ព័ន្ធដទៃទៀត។
អាស៊ានបានប្រកាន់ខ្ជាប់នូវគោលការណ៍បរិយាប័ន្ន នៅក្នុងការកសាងសហគមន៍របស់ខ្លួន ដោយផ្តោតលើប្រជាជន និងយកប្រជាជនជាស្នូល ជាមួយនឹងចក្ខុវិស័យមិនទុកកន្លែងណាមួយ ឬប្រជាជនណាម្នាក់ចោលនោះទេ។ ដូច្នេះ, បន្ថែមពីលើអាទិភាពក្នុងការកសាងវិបុលភាពនៅក្នុងតំបន់, អាស៊ានក៏បានខិតខំប្រឹងប្រែងក្នុងការបង្រួមគម្លាតនៅក្នុងប្រទេសសមាជិកនីមួយៗ និងរវាងប្រទេសសមាជិក រួមទាំងតាមរយៈការអនុវត្ត គំនិតផ្តួចផ្តើមសម្រាប់សមាហរណកម្មអាស៊ាន ជាដើម។ នៅក្នុងកិច្ចការនេះ, អាស៊ានបានធ្វើការយ៉ាងស្អិតរមួតជាមួយដៃគូ ហើយក៏ទទួលបានការគាំទ្រជាច្រើនពីដៃគូទាំងអស់នោះ ផងដែរ។
ឯកឧត្តម, លោកជំទាវ, លោក, លោកស្រី,
ខ្ញុំសង្ឃឹមថា បទបង្ហាញខាងលើរបស់ខ្ញុំ នឹងចូលរួមចំណែកផ្តល់ជាពុទ្ធិសម្រាប់សាធារណជននៅលើវេទិកាអន្តរជាតិ ដើម្បីឱ្យពួកគេបានស្គាល់ និងយល់កាន់តែច្បាស់ពីអាស៊ាន, និងពីសមិទ្ធផល ក៏ដូចជាយន្តការការងាររបស់អាស៊ាន ដែលយកសន្តិភាព និងស្ថិរភាពតំបន់ ធ្វើជាមូលដ្ឋានស្នូល ដើម្បីជំរុញសមាហរណកម្ម និងវិបុលភាពសម្រាប់ប្រជាជនក្នុងតំបន់។
អនាគតរបស់ពិភពលោក គឺពឹងផ្អែកលើការតាំងចិត្តឥតងាករេរបស់យើងទាំងអស់គ្នា ក្នុងការរស់នៅជាមួយគ្នាដោយចុះសម្រុង, ដោយការគោរពគ្នាទៅវិញទៅមក, ដោយការយោគយល់គ្នាទៅវិញទៅមក និងដោយការផ្តល់ប្រយោជន៍ឱ្យគ្នាទៅវិញទៅមក។ នេះហើយជាមាគ៌ាពិតប្រាកដ ដើម្បីសម្រេចបាននូវសន្តិសហវិជ្ជមាន និងវិបុលភាពសម្រាប់ប្រជាជនយើងជាច្រើនជំនាន់ទៅមុខទៀត។
ជាទីបញ្ចប់, ខ្ញុំសូមជូនពរ វេទិកាចំណេះដឹងពិភពលោក ទទួលបានជោគជ័យជាផ្លែផ្កា និងសូមជូនពរ ឯកឧត្តម, លោកជំទាវ, លោក, លោកស្រី សូមទទួលបាននូវសិរីសួស្តី, ជ័យមង្គល, វិបុលសុខមហាប្រសើរ និងជោគជ័យ នៅក្នុងគ្រប់ភារកិច្ចរបស់ខ្លួន។
សូមអរគុណ!
